13 mei 2018
Gemeente,
Hoe vaak gebeurt het nu dat een predikant over zichzelf kan preken? Toch is dat precies wat ik ga doen vandaag. Ik wil met u stil staan bij berit…..
Of nou ja, eigenlijk bij ברית, b’rit
Laat het me jullie uitleggen voordat jullie denken dat het mij naar het hoofd gestegen is en ik last heb gekregen van al te hoge eigendunk.
ברית, b’rit is een Hebreeuwse woord dat verbond betekent. Mijn ouders waren zich daar niet van bewust toen ze mij mijn naam gaven. Ik vind het een mooie betekenis die mijn naam heeft: verbond. Het woord komt voor in een aantal hele mooie verhalen in de Bijbel, denk aan het verbond dat God met Abraham sluit of God die de tien geboden geeft bij de Sinaï.
De eerste keer dat het woord b’rit wordt gebruik in de Bijbel is in Genesis 6. Daar zegt God tegen Mozes: ‘Alles op aarde zal omkomen, maar met jou sluit ik een verbond, een ברית.’ Als de ark uiteindelijk gestrand is op droge grond en Noach weer uit de ark is, komt God terug op dat verbond. In de tien verzen die we gelezen hebben komt het woord maar liefst zeven keer voor.
Hier in Genesis 9 en in het vervolg van de Bijbel is verbond een heel belangrijk woord dat gebruikt wordt om de relatie tussen God en mens te omschrijven.
Maar wat betekent verbond nu? Waar denken wij aan? De Van Dale geeft als omschrijving:
1 verdrag, vereniging, overeenkomst
2 de leden van een verbond
Nu is het woord verbond niet iets meer dat we dagelijks gebruiken. Toch voelen we nog wel aan wat er mee bedoeld wordt. Zo kopte het NRC in maart: ‘PvdA lijdt het meest onder einde links verbond in Rotterdam’.
Verbond doet denken aan een verdrag of een overeenkomst die tussen twee of meerdere partijen gesloten wordt. Meestal wordt er onderhandeld over de voorwaarden, is het een beetje geven en een beetje nemen. Er worden afspraken gemaakt waar alle partijen beloven zich aan te houden. Een verbond, een verdrag is een middel om de relaties tussen twee of meerder partijen te regelen en duidelijkheid te scheppen.
Overeenkomsten kunnen gesloten worden, maar ook weer verbroken worden. Dat hebben we deze week nog gezien nu president Trump besloten heeft zich met de Verenigde Staten terug te trekken uit de atoomdeal die met Iran gesloten was. Een besluit met ingewikkelde politieke implicaties, maar het kan dus. Uit een deal, een verbond kan je je weer terugtrekken. Meestal is dat niet zonder gevolgen. Je merkt hoe de spanning weer toeneemt en hoe de situatie instabiel en onzeker wordt.
Een verbond als een middel om orde te scheppen in de chaos en een relatie in goede banen te leiden. Daar draait het ook om in Genesis 9. Het is de climax van het verhaal dat de eerste hoofdstukken van Genesis verteld wordt. Verhalen die gaan over de relatie tussen God en de aarde, over de relatie tussen mensen onderling, over de relatie tussen God en mens. Het gaat over de aard/ de natuur van die relaties, over hoe God en mens, hoe mensen onderling met elkaar om gaan.
In het verhaal over Noach en de ark is er opnieuw sprake van chaos, net als in Genesis 1 voor de schepping. De aarde wordt overspoeld, lijkt weer overgeleverd aan zichzelf. Toch wordt er een nieuw begin gemaakt. Dat nieuwe begin wordt gemarkeerd door een verbond dat God sluit. Hij belooft dat er nooit meer een zondvloed zal komen om de aarde te vernietigen. Nooit meer zal de chaos de totale overhand krijgen, God zal haar haar een halt toeroepen. Dat heeft Hij beloofd.
Maar liefst zeven keer noemt God dus dat verbond. Hij sluit een verbond met:
- Noach
- Noach’s nakomelingen
- Alle levende zielen die bij Noach zijn
- Alles wat leeft
Uiteindelijk is het een verbond met eeuwige geldigheid dat God hier sluit met alles wat op aarde leeft, mens en dier en plant.
Het bijzondere is dat dit een eenzijdig verbond is. Meestal denken we dus aan een overeenkomst waarbij er voor alle partijen verplichtingen en zekerheden zijn. Het allereerste verbond dat in de Bijbel gesloten wordt, is er één waarbij dit niet het geval is. Het verbond dat God sluit met de wereld en haar inwoners is niet een contract waarover onderhandeld is.
Deze ברית, b’rit vertelt hoe God er helemaal zelf, in alle vrijheid ervoor kiest zich blijvend aan de aarde en haar inwoners te verbinden. Het is een belofte die de chaos blijvend een halt toe roept. Er is niets wat God dwingt deze belofte te doen en vast te leggen in een verbond. Er zijn ook geen ontbindende voorwaarden aan verbonden. Het is alsof God een grote bol wol pakt en aan de mensen geeft. Ze hebben alle vrijheid om hun eigen weg te gaan. Als ze willen kunnen ze er voor kiezen hun kant van de draad los te laten. God zegt echter: ‘mijn kant zal ik nooit los laten. Als het aan mij ligt blijf ik met jullie verbonden.’
In het Nieuwe Testament, … Wist u dat het woord testament verbond betekent? We spreken dus eigenlijk over het Oude verbond en het nieuwe verbond als we het over het Oude Testament en het Nieuwe Testament hebben. In het Nieuwe Testament wordt Gods verbondenheid met de wereld op een nieuwe wijze ingekleurd.
In Jezus krijgt Gods verbond een gezicht, komt Hij dichterbij dan ooit. Opnieuw laat God zien hoezeer Hij betrokken is bij het wel en wee van de mens. Bij het heil van de mens, zoals we dat in de kerk dan noemen. Op nieuwe en unieke wijze, steekt God de hand uit naar mensen. Laat hij weten dat je het met hem niet op een akkoordje hoeft te gooien, omdat er niets meer in de weg staat. Jezus heeft die obstakels opgeruimd, die chaos bedwongen.
We hebben een klein deel gelezen van het hogepriesterlijk gebed. In dit gebed dat Jezus uitspreekt vlak voor hij gevangen genomen wordt, voelen we hoe hecht Jezus’ relatie met zijn vader is, maar ook hoeveel hij van zijn leerlingen en al zijn volgelingen houdt. Eenheid, nauw verbonden zijn en bij elkaar horen zijn indrukken die bij het lezen van het gebed bij je boven komen
Uiteindelijk gebruikt Jezus een mooi woord om de relatie tussen God en mens, om uiteindelijk Gods verbond met de wereld te omschrijven. Dat woord is liefde. Jezus sluit zijn gebed af met de woorden: ‘ik heb hun uw naam bekend gemaakt en zál die bekend blijven maken, opdat de liefde waarmee gij mij hebt liefgehad één met hen zal zijn en ík één met hen. ‘
Ik vond deze afbeelding/tekst:
‘Een boog in de wolken,
als teken van trouw,
staat boven jouw leven
zegt:
God is bij jou’
Dat precies wat God met zijn eerste verbond wil zeggen: Mens (en hier mag je je eigen naam invullen) in ben bij jou en ik blijf je trouw. Het is een belofte die gekleurd wordt door liefde. Door de liefde van God voor ons, voor jou en voor mij.
Zoals God zijn Zoon lief heeft, op precies dezelfde manier heeft hij mensen lief. Het is uit liefde dat God zich onvoorwaardelijk en op eigen initiatief verbindt aan de aarde. Niets anders dan onvoorwaardelijke liefde kan zoiets voortbrengen. Gods liefde is het fundament onder zijn verbond met de aarde. Door liefde zijn hemel en aarde blijvend met elkaar verbonden. Ze zijn niet los van elkaar te verkrijgen. Afgelopen donderdag met Hemelvaart mochten we dat verbond met eeuwigheidswaarde met elkaar vieren.
In Genesis 9 kiest God voor zichzelf en voor alle mensen een zichtbaar teken van zijn liefdesverbond. Het wordt een boog. Een boog die hemel en aarde verbindt: de regenboog. Een boog die laat zien hoe veelkleurig liefde kan zijn en hoeveel verschillende dimensies ze kan kennen. De regenboog die er juist is als het regent en als het kan lijken dat God zijn beloften vergeten is. Als de chaos weer tastbaarder en dichterbij is dan ooit. Juist dán is er die boog die God herinnert aan zijn verbondenheid, maar ook ons stil doet staan bij Gods liefde en trouw.
Het mooiste is dat die boog de wereld omspant. Ze verbindt hemel en aarde, omvat de hele aarde. Een mooier teken is er niet dat Gods liefdesverbond de hele wereld aangaat. Overal gaat hij met je mee en Hij is er voor iedereen.
Het minste dat wij kunnen doen is die liefde van God beantwoorden met onze eigen liefde. Met onze liefde voor God, maar ook met onze liefde voor de mensen met wie wij samen leven. Dan houden wij vast aan de draad die God ons gegeven heeft om haar niet meer los te laten.
Amen
