26 januari 2025
Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,
Soms zijn er van die weken dat je niet ver hoeft te zoeken naar de link tussen de Bijbelteksten en de actualiteit. Deze week was zo’n week. Vandaar dat ik de preek wil beginnen met deze dame. Dit is Mariann Edgar Budde, bisschop van de Episcopale kerk van Washington.
Deze week is ze opeens wereldwijd bekend geworden door de preek die zij hield tijdens de interreligieuze viering ter ere van de inauguratie van Trump een dag ervoor. In die preek deed ze een oproep aan Trump en vicepresident Vance, die op de voorste rij zaten. Ze zei: ‘In de naam van onze God vraag ik u om genade of compassie te tonen voor de mensen in ons land die nu bang zijn en van wie sommigen zelfs vrezen voor hun leven.’ Ze noemde daarbij specifiek lhbti+’ers (onder wie transgenders) en brak een lans voor immigranten en vluchtelingen.
Met haar preek riep Budde een storm van reacties op, variërend van diepe afkeur tot jubelende instemming. Er tussenin zat niet veel, wat misschien vooral aangeeft hoe verdeeld de samenleving in Amerika is. Niet alleen daar, maar ook hier in Nederland is dat helaas het geval. Ik zag ook in ons land veel reacties op deze gebeurtenis voorbijkomen, net zo uiteenlopend. De inauguratie van Trump is iets wat velen in de wereld bezighoudt en zoals veel politiek onderwerpen mensen verdeeld in kampen.
Te midden van alle hoop en vrees klinkt daar dan die preek van Mariann Budde. Met een boodschap die heel Bijbels is. De oproep die ze doet is namelijk een oproep die de hele Bijbel door klinkt: zorg voor voor de machtelozen en kwetsbaren in de samenleving. Als je macht hebt, blijf dan oog en oor houden voor hen aan de onderkant van de samenleving. Het is jouw verantwoordelijkheid ook hun leven leefbaar te maken.
Die boodschap klinkt door in de regels die God zijn volk geeft in de woestijn als het gaat om het lot van weduwe, wees en vreemdeling. Ze is te horen in de verhalen over de koningen en profeten van Israël, maar ook in de verhalen over Jezus. Het is een opdracht die vandaag klinkt voor ons hier in de kerk én voor de kinderen, ondanks dat we met verschillende verhalen bezig zijn.
De kinderen zijn vandaag bezig met het verhaal van Salomo die net koning geworden is en van God de uitnodiging krijgt om te vragen wat hij wil. Van alles wat hij kan vragen, vraagt Salomo om een luisterend hart. Het wordt de basis van de wijsheid waar hij eeuwen later nog om bekend staat.
En wij hebben twee teksten gelezen die op hun eigen manier aan dit thema raken. Voor wie doet Gods Woord ertoe? Voor wie komt Gods gezalfde en wat is zijn opdracht?
Heel indringend klinken vandaag die woorden uit de latere delen van het boek Jesaja. Woorden die in eerste instantie gesproken zijn tot een volk dat terug gekeerd is uit de ballingschap (in de 5e eeuw voor Christus), maar nog steeds moet leven te midden van een verwoest Jeruzalem. De economische situatie is beroerd, waardoor velen zich als slaaf moeten verkopen om het hoofd boven water te houden. Voor al die mensen, die het gevoel hebben van de ene ellende in de andere te belanden zegt de profeet:
De geest van God, de HEER, rust op mij,
want de HEER heeft mij gezalfd.
Om aan armen het goede nieuws te brengen
heeft Hij mij gezonden,
om aan verslagen harten hoop te bieden,
om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken
en aan geketenden hun bevrijding,
om een genadejaar van de HEER uit te roepen
en een dag van wraak voor onze God,
om allen die treuren te troosten,
Gods gezalfde die komt voor de gebrokenen, de verslagen harten, zij die gebonden zijn en vanuit het diepst van hun ziel verlangend uitzien naar andere tijden in hun leven. Voor allen die uitzien naar de dag dat hen recht gedaan wordt en dat alle onrechtplegers ter verantwoording worden geroepen.
Dat is waar op gedoeld wordt als er gesproken wordt over ‘een dag van wraak van onze God’. We associëren God misschien niet zo snel met wraak. Is dat een emotie die hem past? We zien om ons heen wat voor spiraal van ellende en geweld ontstaat als wraakgevoelens de overhand nemen. Moeten we dan per se in die woorden over God spreken?
Gods wraak heeft echter niet met blinde woede te maken, maar alles met zijn ideaal voor de wereld. Als de wereld zal worden zoals God voor ogen staat, dan betekent dat automatisch een eind aan de macht van kwaad en duistere machten in de wereld. Die machten en krachten, die mensen binden en vasthouden in ellende, komen in hun hemd te staan, zijn machteloos als God ingrijpt via zijn gezalfde.
Gods wraak is een rechtvaardige woede over al die machten die mensen al veel te lang van hem weg houden. Een heilig vuur dat in Hem brandt om alle onrechtvaardigheid in de wereld recht te zetten. Gods reddend ingrijpen, betekent dat de tijd van de andere, liefdeloze machten gedaan is. Als God het positieve, het goede versterkt dan heeft dat automatisch invloed op de andere kant.
Voor alle gebrokenen en kwetsbaren, die niet in staat zijn zelf hun situatie te veranderen, is dit een grote geruststelling. Uiteindelijk zal God zelf voor hen opkomen en een keer brengen in hun lot. Misschien niet altijd in hun eigen leven, maar eens, ooit…..
We moeten niet onderschatten wat een kracht en moed het geeft om met deze belofte te leven.
De woorden van Jesaja zijn de woorden die Jezus op zichzelf betrekt als hij gevraagd wordt in de synagoge van Nazaret te spreken. Nadat hij ze gelezen heeft zegt Hij zegt niet veel meer dan: ‘Vandaag hebben jullie deze schrifttekst in vervulling horen gaan’.
Jezus is de brenger van de blijde boodschap. Talloze keren bevrijdt hij mensen uit situaties waar ze in gevangen zitten door hen bijvoorbeeld te genezen. Vele mensen raakt hij met zijn boodschap van het rijk van God waarin er vrijheid is voor iedereen. In zijn spreken en zijn handelen is hij de Messias, de Christus, de gezalfde die een nieuwe tijd laat aanbreken. Gods Geest van liefde en vergeving en compassie en genade rust op hem en vervuld hem.
De evangelieverhalen vertellen ons welk effect Jezus op mensen heeft. Hij roept zowel instemming als afwijzing op. Opnieuw zit er niet veel tussenin. Kennelijk is het niet mogelijk om je neutraal op te stellen als het om Jezus gaat.
We zien in Jezus misschien des te meer wat er bedoeld wordt met die wraak van God waar Jesaja over spreekt. Hoe vaak is het niet zo dat de machthebbers zich ongemakkelijk voelen bij Jezus zijn woorden, omdat ze aanvoelen dat zij aangesproken en ter verantwoording worden geroepen. ‘Hoe goed heb jij gezorgd voor mijn mensen? Heb jij in jouw handelen Gods Geest laten zien?’, vraagt Jezus aan hen.
Jezus kiest radicaal de kant van de zwakken, de kwetsbaren en de machtelozen in zijn leven en sterven. Hij wil de mensen die beschadigd zijn in het leven helpen. Hij wil de onderdrukten vrijheid schenken. Zo is Jezus Gods redder, juist omdat Hij laat zien hoe bij God iedereen meetelt en belangrijk is.
Laten we nog een stap zetten met elkaar. Want tot nu toe kan het vooral een verhaal zijn over anderen. Waarbij we instemmend zeggen: ja, die oproep tot compassie is mooi, Bijbels en heel goed. Vooral voor hen die het zo nodig hebben.
Alleen zou dat te makkelijk zijn. Jezus zegt vandaag ook tegen ons: ‘vandaag hebben jullie deze woorden in vervulling horen gaan’. Dus moeten we ons niet de vraag stellen: waar ligt mijn kwetsbaarheid en angst? Waar heb ik Jezus nodig in mijn leven? Waarin of wanneer ben ik de gevangene, de treurende, de beschadigde, de arme, de onderdrukte of de blinde?
Of is het genoeg als de boodschap van vandaag alleen maar over anderen gaat?
Als ik heel eerlijk ben geloof ik dat niet. Jezus is gekomen voor ieder mens, dus ook voor jou en mij. Uiteindelijk zijn we allemaal gelijk zijn als mensen. Onze levens mogen er nog zo anders uitzien. Onze maatschappelijke posities kunnen verschillen en daarmee ook de kansen die wij krijgen in het leven. Maar is het niet zo dat wij allemaal wel ergens door geketend worden? Is het niet de strijd om te behouden wat we hebben, of de druk om mee te doen met de maatschappij? Voelen we ons soms niet zo kwetsbaar als we ouder worden en de veranderingen te groot worden? Dat het plezier in ons leven verdwijnt?
Waarvoor ben jij bang?
Wat houdt jou gevangen in je leven?
Wat weerhoudt jou ervan te leven zoals God dat wil?
Waar ben jij gebroken en heb je genezing nodig?
Mogen die schaduwkanten er zijn? Van dingen die we zelf fout gedaan hebben? Van al die rottige zaken die ons kunnen overkomen in het leven? Durven we dan met het oog op die zaken compassie met onszelf te hebben? Kunnen we erkennen dat wij niets dan Gods genade, liefde en vergeving nodig hebben?
Anselm Grün schrijft in een commentaar op deze tekst: ‘overal waar Jezus optreedt ontstaat ruimte, ontstaat een atmosfeer waarin mensen kunnen ademen’ Dat is volgens mij het effect van die Bijbelse compassie waar Mariann Budde deze week toe opriep. Dat er ruimte ontstaat, gemaakt wordt waarin het leven geen vechten is, maar samenleven. Waar vertrouwen de overhand heeft in plaats van angst.
Die ruimte gun ik de wereld en een ieder van ons. Die ruimte is Gods ruimte, waaraan wij in Jezus naam ons steentje mogen bijdragen. Dat wij daarmee tot profeten van Gods goede boodschap worden.
Amen