Gemeente van Jezus Christus,

Op het schilderij twee mannen.
Eén, de voorste, in diepe bedroefdheid
in de armen van de achterste man.
We gaan er vanuit dat de voorste man
David is. En dat de man die hem in zijn armen
houdt Jonathan is, zoals in het verhaal staat,
Jonathan vermande zich uiteindelijk.
In de achtergrond de stad Jeruzalem,
en daarachter een donkere wolk of
iets dat lijkt op rook,
alsof wat daar ligt, alle geschiedenis
samen,
de veilige plek aan het hof van
Saul dat in de loop der jaren
een onveilige plek werd,
alsof dat alles nu in rook opgaat voor David.
Het echte afscheid is nu gekomen.
Het is beter als David niet meer in de buurt komt,
maar dat betekent dus ook,
afscheid nemen van zijn beste vriend Jonathan,
de zoon van Saul.

Het verhaal van Saul en David,
dat in het bijbelboek 1 samuel wordt verteld,
leest als een soap.
U zou het eigenlijk thuis nog eens na moeten lezen.
Nadat David Goliath verslaat neemt
Saul hem in huis.
Zijn zoon Jonathan wordt goede vrienden met David.
Er staat: Jonathan, die david zo lief had als zijn eigen leven,
sloot vriendschap met hem,
hij geeft hem zijn mantel, zijn uitrusting, zijn zwaard, boog
en koppelriem
als teken van zijn vriendschap.
Misschien daarom ook dat Rembrandt het zwaard
dat over Davids schouder hangt in het schilderij
een prominente plek heeft gegeven.
Saul maakt David tot legeraanvoerder
in zijn strijd tegen de Filistijnen.
En dat legt hem geen windeieren.
David is een hele goeie.
Zo goed zelfs dat mensen op straat
beginnen te zingen over de vele overwinningen van David.
Saul wordt jaloers.
Het neemt hem helemaal in beslag.
Een ongekend nare, in de tekst staat,
kwade geest nestelt zich.
Saul wordt onmogelijk voor zijn omgeving.
Hij bedreigt David verschillende keren,
en ook Jonathan zijn eigen zoon krijgt het
uiteindelijk te verduren
als hij David verexcuseert aan het feestmaal.
Hoerenjong roept Saul.
Ook Jonahtan weet dan dat het serieus is.
Zijn vader meent het.
Het lukt Saul niet om zijn jaloezie te beteugelen,
zijn woede om te keren,
het lukt Jonathan niet om de liefde
die Saul had voor David,
die hem in huis had genomen,
hem zijn zoon had genoemd,
weer op te doen leven.
Het is tijd voor David om definitief te vluchten.

Het schilderij van David en Jonathan is daarmee
een schilderij over verlies.
Over je verlies nemen.
Het afsluiten van een hoofdstuk.
Over dingen die in rook op kunnen gaan.
Over dat wat niet gelukt is.
Over schepen die moeten worden verbrand.
Het is een schilderij over rouw
en afscheid moeten nemen,
terwijl je dat eigenlijk niet wilt.
De stad in de verte zou symbool kunnen staan
voor onze
plekken die we achter moesten laten.
Vriendschappen die niet door konden gaan,
relaties die niet lukten,
zo kan het leven zijn,
en zo intens verdrietig kunnen we ook zijn,
zoals David nu in de armen van Jonathan ligt.
Meer verslagen dan op welke veldtocht dan ook.
Rembrandt schilderde dit doek in 1642
waarschijnlijk rondom of kort na de dood van Saskia,
zijn eerste vrouw, die aan tuberculose overleed.
Wellicht dat iets van zijn eigen rouw
weerspiegeld wordt in dit schilderij.

Het lied dat we zongen als lint tussen de lezingen door
Liefde is blij zijn
contrasteert bijna vloekend met de grimmigheid
van de woorden uit het verhaal.
Liefde is blij zijn een arm om je heen.
En toch.

Jaren later,
tijdens een van Davids vele veldslagen,
komt iemand aanlopen uit het legerkamp
van Saul.
Wat kom je doen, vraagt David aan de boodschapper.
Ik ben ontkomen, maar vele zijn gesneuveld,
en ook Saul en zijn zoon Jonathan zijn omgekomen,
meld de boodschapper.
En dan, na deze boodschap,
heft David een klaaglied aan.
En eert daarmee Jonathan én Saul.
O dochters van Israel, treur om Saul,
ach dat helden in de oorlog moeten vallen.
Jonathan, mijn broeder, en beste vriend,
ach dat helden moesten vallen.

Later zal David zelf in veel sloten tegelijk lopen,
waaronder de vreselijke manier waarop
hij batseba inneemt en haar man Uria laat omkomen
in een veldslag, zoals ook Saul
had gehoopt dat David een keer zou omkomen op
een van de vele onmogelijke missies waar hij hem
naar toe stuurde.

Machtige koningen blijken ook menselijk.
Misschien begreep David Saul later ook beter.
Overeind blijven in het leven
is soms moeilijker dan overeind blijven in
een veldslag.

Terug naar het schilderij zien we Jonathan
opnieuw.
Hij heeft ruimte voor Davids verdriet,
troost hem in zijn armen.
Afscheid van zijn beste vriend.
Maar hij zal ook Saul blijven bijstaan.
Zal naast hem sterven in de strijd.
Misschien was Jonathan wel de meest wijze
tussen beide koningen.
Bleef hij houden,
van Saul,
van David,
in al hun menselijkheid en hun onvermogen.
Wist hij dat liefde niet minder wordt,
ook als je liefde deelt met meerdere mensen.

Amen.