31 december 2019, oudjaar
Gemeente van Jezus Christus,
De Achterhoek is een streek met vele tradities die door de mensen daar levend worden gehouden. Ik ben er niet geboren en ik weet nog goed dat, toen wij er kwamen wonen, we Noaber moesten maken. Kennis maken met de buren en dan hoorde je erbij in de buurt. Vooral rond rouw en trouw was de kracht van het noaberschap te voelen.
Een andere traditie is die van de kniepertjes. Koekjes die rond oud en nieuw gebakken worden. Vroeger op het open vuur, tegenwoordig met een wafelijzer. Misschien kent u ze wel, want deze koekjes worden eigenlijk in het hele oosten van het land gebakken en gegeten.
Het zijn koekjes met een grote symbolische waarde.
Een kniepterje is een rond en plat koekje. Net zo rond en plat als het jaar dat achter ons ligt. Het is helemaal ontvouwen. We kunnen er op terugkijken en zien wat er zich allemaal in 2019 heeft afgespeeld. Wat er zich allemaal heeft afgespeeld in de jaren 10 van de 21e eeuw. Want we sluiten vanavond ook een decennium af.
Wat zien we als we terugkijken op het afgelopen jaar, op de afgelopen jaren? Een van de dingen die op mij indruk hebben gemaakt is hoe het klimaat en de milieuproblemen opeens veel meer zijn gaan leven. Stikstofproblemen, Pfas en boeren die voor hun toekomst opkomen. Verschillende keren gingen er duizenden mensen de straat op om mee te lopen in een klimaatmars. Wereldwijd waren het er miljoenen. Er was Greta Thunberg die helemaal naar New York zeilde om bij een vergadering van de Verenigde Naties te zijn. Zij vertegenwoordigt de jongere generatie die haar stem laat horen. Ik heb het gevoel dat er bij veel mensen het punt bereikt is waarop ze denken: nu moet er echt iets gebeuren. Doordat wij met elkaar dit belangrijk gaan vinden, wordt het ook voor de politiek belangrijk.
Ik denk aan de aanslagen van het afgelopen jaar zoals in Christchurch en Utrecht, maar ook aan de aanslagen van de jaren daarvoor. De dreiging kwam dichterbij. De vrede die komend jaar 75 jaar geleden zwaarbevochten bereikt werd, is kwetsbaar gebleken. De dreiging ongrijpbaar en de taal van het geweld wordt meer en meer gesproken.
Gisteren in het jaaroverzicht van de NOS viel me op hoe de tegenstellingen gegroeid zijn. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk staat de ene helft van de bevolking lijnrecht tegenover de ander als het gaat om de brexit. In Honkong wordt al maanden gedemonstreerd tegen de invloed van China. Maar dichtbij huis in ons eigen land zie ik gebeuren dat mensen zich op hun eigen eilandjes terugtrekken en moeite hebben om een ander te begrijpen.
Gisteren in het jaaroverzicht van de NOS viel me op hoe de tegenstellingen gegroeid zijn. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk staat de ene helft van de bevolking lijnrecht tegenover de ander als het gaat om de brexit. In Honkong wordt al maanden gedemonstreerd tegen de invloed van China. Maar dichtbij huis in ons eigen land zie ik gebeuren dat mensen zich op hun eigen eilandjes terugtrekken en moeite hebben om een ander te begrijpen.
Het zijn de grote nieuwitems van de afgelopen tijd. Onderwerpen waarover ik mij zorgen kan maken als ik denk aan de wereld en haar toekomst. Daarnaast staan er vele andere, vaak kleinere, nieuwsberichten waarin ook het mooie en het goede belicht wordt. NOS op 3 had een bijzonder jaaroverzicht. Die moest je beluisteren met je oortjes in. In het ene oortje klonk een jaaroverzicht met sombere berichten. In het andere oortje was eenzelfde overzicht, maar dan met positiever en hoopvoller commentaar.
Midden in die werkelijkheid waarin hoop en wanhoop, goed en slecht, verbroedering en scheiding zich allebei voordoen klinken vanavond woorden uit het Bijbelboek Numeri. Woorden die ons vertrouwd zijn omdat ze regelmatig aan het einde van de kerkdienst worden uitgesproken.
Woorden van zegen
Drie toezeggingen of beloftes
Alle drie begonnen met de naam van God die niet uitgesproken wordt
In plaats daarvan zeggen we de Heer, de Ene of de Eeuwige
Drie toezeggingen of beloftes
Alle drie begonnen met de naam van God die niet uitgesproken wordt
In plaats daarvan zeggen we de Heer, de Ene of de Eeuwige
De Heer zegene je en beware je
De Heer doe zijn gelaat oplichten over je en zij je genadig
De Heer verheffe zijn gelaat over je en bereide jou vrede.
De Heer doe zijn gelaat oplichten over je en zij je genadig
De Heer verheffe zijn gelaat over je en bereide jou vrede.
Afgesloten met een bijsluiter. De priesters mogen deze zegen uitspreken en daarmee de Naam van God op het volk leggen. Uiteindelijk is het God zelf die hen zegent. Het zijn geen magische toverwoorden die hier worden uitgesproken. Het zijn geen woorden die alles goed maken. Het zijn woorden van belofte die namens God zelf gesproken mogen worden. Dat is wat zegenen is, namens God beloftes doen die hoop en perspectief geven.
In Numeri bevindt het volk zich nog midden in de woestijn. Ze zijn nog lang niet in het beloofde land. Met deze zegen die door de priester wordt uitgesproken zijn ze daar niet als bij toverslag. Ze kunnen geen deel van hun reis overslaan. Toch klinken deze woorden waar ze het onderweg mee kunnen uithouden. Op hun reis met hoogte en dieptepunten gaat God met hen mee. Hij zelf zal hen zegenen. Aan die belofte worden ze keer op keer herinnerd met de woorden van de zegen.
Die woorden klinken dus midden in onze dagelijkse werkelijkheid die zo vaak twee gezichten kent. Die beloftes van toen klinken ook voor ons en voor onze wereld.
De afgelopen tijd heb ik een bijzonder boek van de theoloog Thomas Halic gelezen, getiteld ‘raak de wonden aan’. In dat boek heeft Halic het over de wonden van de wereld, de wonden die een mensenleven kan kennen. Hij stelt dat wij wonden, trauma’s en littekens mogen hebben en koppelt dat aan het beeld van de Opgestane Christus die zijn wonden aan de discipel Thomas laat zien.
God zelf weet wat het is om geraakt, beschadigd en gewond te zijn. Die wereld met haar twee gezichten, de mooie én de lelijke kanten, midden in die wereld is God aanwezig met zijn zegen. Daarin is Hij niet op zoek naar perfectie, maar naar heelheid.
De afgelopen tijd heb ik een bijzonder boek van de theoloog Thomas Halic gelezen, getiteld ‘raak de wonden aan’. In dat boek heeft Halic het over de wonden van de wereld, de wonden die een mensenleven kan kennen. Hij stelt dat wij wonden, trauma’s en littekens mogen hebben en koppelt dat aan het beeld van de Opgestane Christus die zijn wonden aan de discipel Thomas laat zien.
God zelf weet wat het is om geraakt, beschadigd en gewond te zijn. Die wereld met haar twee gezichten, de mooie én de lelijke kanten, midden in die wereld is God aanwezig met zijn zegen. Daarin is Hij niet op zoek naar perfectie, maar naar heelheid.
Heelheid veronderstelt dat je beide kanten van het leven onder ogen durft te zien. Het is het zoeken van een weg om het uit te houden met alles wat het leven ons toebedeelt. God zegt ons toe dat hij in die zoektocht met ons mee zal gaan. Volgend jaar zullen we hier weer zitten en weer concluderen dat er mooie en vreselijke dingen gebeurd zijn in 2020.
Wat God ons wil toezeggen deze avond, op de drempel tussen oud en nieuw is dat hij het met ons in die werkelijkheid uithoudt. Meer nog dat hij ons gaande wil houden, door ons onderweg momenten te geven waarin iets te vinden is van vrede en genade.
Wat God ons wil toezeggen deze avond, op de drempel tussen oud en nieuw is dat hij het met ons in die werkelijkheid uithoudt. Meer nog dat hij ons gaande wil houden, door ons onderweg momenten te geven waarin iets te vinden is van vrede en genade.
Het spoor van zegen dat God door deze wereld trekt is niet een spoor van perfectie. Het is het spoor van daar waar mensen durven geloven dat God ons aanneemt zoals we zijn. Het is het spoor van mensen die durven te geloven dat God de ‘ander’ ook aanneemt zoals hij of zij is, met alle mooie kanten én littekens. Gods zegenende aanwezigheid kunnen we op het spoor komen, daar waar grenzen overgestoken worden. Op plekken waar vrede, verbroedering en werkelijk contact is ontstaan tussen mensen. Vaak heel broos en kwetsbaar, maar genoeg om de hoop te houden en niet bitter of cynisch te worden.
Dat brengt mij terug bij het koekje. Dit is wat ik vaak een kniepertje noem, maar officieel is het een nieuwjaars rolletje of rollechie. Als het nog warm is wordt het wafeltje opgerold. Zo opgerold wordt het gegeten. Symbool voor het nieuwe jaar dat nog als een pasgeboren baby opgerold in zijn doeken ligt. Wat het jaar gaat brengen is nog onbekend is en moet zich nog ontrollen.
Een vrij nieuwe gewoonte is om deze rollechies te vullen, bijvoorbeeld met slagroom. Ik zou dit rolletje, wat symbool staat voor het nieuwe jaar 2020 graag willen vullen met die zegen zoals ze klinkt in Nummeri 6. In de hoop en de verwachting dat God ons in het nieuwe jaar zegenend nabij zal zijn.
“Moge de HEER u zegenen en behoeden!
Moge de HEER de glans van zijn gelaat over u spreiden en u genadig zijn!
Moge de HEER zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken!”
Een vrij nieuwe gewoonte is om deze rollechies te vullen, bijvoorbeeld met slagroom. Ik zou dit rolletje, wat symbool staat voor het nieuwe jaar 2020 graag willen vullen met die zegen zoals ze klinkt in Nummeri 6. In de hoop en de verwachting dat God ons in het nieuwe jaar zegenend nabij zal zijn.
“Moge de HEER u zegenen en behoeden!
Moge de HEER de glans van zijn gelaat over u spreiden en u genadig zijn!
Moge de HEER zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken!”
Amen
