12 februari 2023
Gemeente van Jezus Christus,
Ik heb een vraag. Is bidden iets wat je vooral met je hoofd doet of met je hele lichaam? Er is geen sprake van goed of fout, maar even een korte indruk. Voor wie is bidden vooral een intern gebeuren?
En voor wie iets wat je met het hele lichaam doet?
En voor wie iets wat je met het hele lichaam doet?
De plaats waar ik deze vraag stel maakt waarschijnlijk nogal uit voor de antwoorden die ik krijg. Zou ik deze vraag in een dienst met alleen maar doven stellen, dan zou ik hele andere antwoorden krijgen. Iets waar ik bijvoorbeeld aan heb moeten wennen toen ik betrokken raakte bij het dovenpastoraat is het bidden met doven. Gebarentaal is een visuele taal, dus handen vouwen en ogen dicht werkt niet echt. In een dovendienst bidden gaat met open ogen en met gebruik van je handen en lichaamstaal.
Niet alleen voor dove mensen is bidden een fysieke gebeurtenis. We staan er alleen niet zo vaak bij stil. Ga maar na. Als je gaat bidden ga je er vaak ‘voor zitten’. Sommige mensen kiezen ervoor om te knielen. Anderen gaan actief zitten en soms kan je ook prima hangend op de bank een gebed uitspreken. Meestal wil je je handen ook nog ergens laten. Je kan ze vouwen, zoals veel van ons geleerd hebben, maar er zijn ook andere mogelijkheden. Ze opheffen naar de hemel, tegen elkaar aan, voor je uit met een open houding.
Tijdens de avond over het gebed zeiden sommige deelnemers dat hen al wel eens was opgevallen hoe ik sta als ik bid tijdens de kerkdiensten. Ik sta dan inderdaad met mijn handen open. Dat is een bewuste keuze, omdat ik niet alleen voor mezelf bidt, maar namens jullie allemaal spreek. Deze open houding helpt mij om daarvan bewust te zijn.
Tijdens de avond over het gebed zeiden sommige deelnemers dat hen al wel eens was opgevallen hoe ik sta als ik bid tijdens de kerkdiensten. Ik sta dan inderdaad met mijn handen open. Dat is een bewuste keuze, omdat ik niet alleen voor mezelf bidt, maar namens jullie allemaal spreek. Deze open houding helpt mij om daarvan bewust te zijn.
Ik zou jullie willen uitnodigen nog eens wat houdingen uit te proberen. Niets groots of heftigs, je kan er lekker bij blijven zitten.
Probeer eens hoe het voelt om de handen over elkaar te leggen, kruislings, ter hoogte van de polsen. De handpalmen mogen naar boven gericht zijn. Houd je handen op de hoogte van je hart. Wat voel je hierbij of waar denk je aan?
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
En als je nu je handen van elkaar afhaalt, naast elkaar houdt, maar nog steeds met je handpalmen naar boven? Wat voel je hierbij of waar denk je aan?
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
En de laatste houding, Je handen omhoog, op schouderhoogte, armen maken een soort v-vorm. Wat voel je hierbij of waar denk je aan?
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
Deze houding wordt ook wel de orante houding genoemd. Is een hele oude christelijke gebedshouding.
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
En als je nu je handen van elkaar afhaalt, naast elkaar houdt, maar nog steeds met je handpalmen naar boven? Wat voel je hierbij of waar denk je aan?
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
En de laatste houding, Je handen omhoog, op schouderhoogte, armen maken een soort v-vorm. Wat voel je hierbij of waar denk je aan?
Evt. 1 of 2 mensen vragen om te reageren
Deze houding wordt ook wel de orante houding genoemd. Is een hele oude christelijke gebedshouding.
De Sisterhood Emmanuel uit Kameroen gebruikt deze drie houdingen om voor zichzelf een soort choreografie te maken bij het Onze Vader. Ik kan me zo voorstellen dat het hen helpt om te voelen wat ze bidden. Met geest en lichaam mag je aandacht hebben voor de woorden die velen van ons zo vertrouwd zijn. De drie houdingen sluiten aan bij de drie delen die het gebed, zoals wij dat bidden, kent: aanspreking – bede – lofprijs.
Het eerste deel van het Onze Vader begint dus met die houding waarbij de handen kruislings over elkaar liggen, de handpalmen naar boven. In de kunst is dit een houding die vaker voorkomt. Bijvoorbeeld als de engel Maria bezoekt met de boodschap dat ze een kind zal krijgen. Alleen liggen de beide handen dan meestal op het hart. Er zit een zekere overgave in dit gebaar. Door de kruislingse houding is je bewegingsmogelijkheid beperkt. Als de handpalmen naar boven gericht blijven is er nog wel contact mogelijk. Je kan nog ontvangen.
Dat ontvangen komt van boven. Het gebed zoals Jezus dat zijn leerlingen leert begint bij God. Eigenlijk net zoals de gebeden die in de synagogen worden gebeden, toen en ook nu nog. Die gebeden beginnen niet met een wensenlijst bij God neer te leggen, maar met God aan te spreken. Wie is God en wat wil hij voor ons betekenen?
Dat gaat in een aanhef en 3 korte krachtige zinnen.
Het begint met de woorden ‘onze’ Vader. Niet mijn vader, maar ónze Vader. Zelfs al ben je helemaal alleen als je dit bidt, dan nog helpen deze woorden om je te bedenken dat je deel bent van een veel grotere groep. De groep van gelovigen die al eeuwen lang en over de hele wereld dit gebed bidt.
Het begint met de woorden ‘onze’ Vader. Niet mijn vader, maar ónze Vader. Zelfs al ben je helemaal alleen als je dit bidt, dan nog helpen deze woorden om je te bedenken dat je deel bent van een veel grotere groep. De groep van gelovigen die al eeuwen lang en over de hele wereld dit gebed bidt.
Dan staat er
1. Geheiligd worde uw Naam
2. Kome uw koninkrijk
3. Geschieden uw wil
1. Geheiligd worde uw Naam
2. Kome uw koninkrijk
3. Geschieden uw wil
Dat zijn de woorden die hemel en aarde verbinden. Zoals de ene hand die boven de andere hand ligt en ze toch elkaar raken. Gods Naam, die symbool staat voor zijn onvoorwaardelijke trouw en liefde, zijn koninkrijk en zijn wil, die drie dingen zijn de basis voor het leven van de gelovige.
De kerkvader Tertullianus, die in de 2e eeuw na Christus leefde, noemde het Onze Vader niet voor niets een krachtige samenvatting van het evangelie. Heel kort komt erin voorbij wat belangrijk is in het verhaal dat verteld wordt over God en over Jezus.
Voor Matteüs is bijvoorbeeld het koninkrijk van God heel belangrijk. Dat komt eraan, maar is ook al te zien in deze wereld. Jezus vertelt erover en laat zien wat het betekent, bijvoorbeeld door mensen te genezen en voor armen te zorgen. Het koninkrijk van God is iets van de toekomst: zo goed zal het leven eens zijn. Het is ook voor het hier en nu: door menselijk handelen komt Gods koninkrijk nu al.
De kerkvader Tertullianus, die in de 2e eeuw na Christus leefde, noemde het Onze Vader niet voor niets een krachtige samenvatting van het evangelie. Heel kort komt erin voorbij wat belangrijk is in het verhaal dat verteld wordt over God en over Jezus.
Voor Matteüs is bijvoorbeeld het koninkrijk van God heel belangrijk. Dat komt eraan, maar is ook al te zien in deze wereld. Jezus vertelt erover en laat zien wat het betekent, bijvoorbeeld door mensen te genezen en voor armen te zorgen. Het koninkrijk van God is iets van de toekomst: zo goed zal het leven eens zijn. Het is ook voor het hier en nu: door menselijk handelen komt Gods koninkrijk nu al.
Die eerste drie beden laten ons voelen waar je als gelovige op gericht mag zijn in het leven. Wij mogen Gods droom voor deze wereld ontvangen en in ons hart sluiten. Om vervolgens met Gods koninkrijk en zijn wil of misschien kan je ook zeggen verlangen in ons hart, onze keuzes in het leven te maken.
Wij blijven opkomen voor een rechtvaardige wereld, voor vrede en voor verbinding tussen mensen, omdat wij ervan overtuigd zijn dat dit is hoe God de wereld bedoeld heeft.
Wij blijven opkomen voor een rechtvaardige wereld, voor vrede en voor verbinding tussen mensen, omdat wij ervan overtuigd zijn dat dit is hoe God de wereld bedoeld heeft.
In het tweede deel van het Onze Vader openen onze handen zich om zelf te ontvangen. Opnieuw gaat dat in drie beden, die steeds in tweeën verdeeld zijn
1. Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben
2. Vergeef onze schuld zoals ook wij vergeven wie ons iets schuldig is
3. Breng ons niet in beproeving maar red ons van het kwaad
1. Geef ons vandaag het brood dat wij nodig hebben
2. Vergeef onze schuld zoals ook wij vergeven wie ons iets schuldig is
3. Breng ons niet in beproeving maar red ons van het kwaad
Over deze 3 beden is ook weer heel veel te vertellen. Ze zijn zo kort en open geformuleerd dat al heel vroeg mensen dit gebed gingen bidden. Er zijn maar weinig teksten die zo universeel gebruikt worden. Dat door mensen uit zoveel verschillende tijden en culturen. Dat is heel bijzonder.
Deze drie beden beslaan natuurlijk niet het hele leven en alles wat een mens nodig heeft. Ze gaan wel over hele basale onderwerpen. Opnieuw gaat het om óns en niet alleen om mij persoonlijk.
We mogen bidden om het brood dat we nodig hebben, niet meer en niet minder. Dat brood kan staan voor alle basale levensbehoeften van een mens. Zoals Israël in de woestijn elke dag manna kreeg. Genoeg voor één dag. Niet meer en niet minder.
Het gebed gaat over omgaan met fouten die gemaakt worden. Hoe ga je om met wat jij een ander aandoet of wat een ander jou aandoet? Hoe kan je een ander recht in de ogen kijken? Hoeveel verdriet is er niet in de wereld doordat vergeven, verzoening zo moeilijk blijken te zijn?
Het is een gebed om kracht. Er zijn veel nare en verdrietige dingen die je kan meemaken in je leven. In het groot, zoals de mensen in Turkije en Syrië nu beleven, en in het klein. De vraag aan God is of hij ons genoeg kracht wil geven om sterk te zijn en om te kunnen gaan met dat wat er op onze weg komt.
We mogen bidden om het brood dat we nodig hebben, niet meer en niet minder. Dat brood kan staan voor alle basale levensbehoeften van een mens. Zoals Israël in de woestijn elke dag manna kreeg. Genoeg voor één dag. Niet meer en niet minder.
Het gebed gaat over omgaan met fouten die gemaakt worden. Hoe ga je om met wat jij een ander aandoet of wat een ander jou aandoet? Hoe kan je een ander recht in de ogen kijken? Hoeveel verdriet is er niet in de wereld doordat vergeven, verzoening zo moeilijk blijken te zijn?
Het is een gebed om kracht. Er zijn veel nare en verdrietige dingen die je kan meemaken in je leven. In het groot, zoals de mensen in Turkije en Syrië nu beleven, en in het klein. De vraag aan God is of hij ons genoeg kracht wil geven om sterk te zijn en om te kunnen gaan met dat wat er op onze weg komt.
Even verderop in Matteüs 6 zegt Jezus tegen zijn leerlingen: maak je geen zorgen voor de dag van morgen. Voor en na dit gebed wat hij hun leert zegt hij: jullie Vader weet wat jullie nodig hebben. Dat vraagt om vertrouwen. Om open handen die we verlangend naar God uitstrekken.
Dat brengt ons bij de laatste houding van het gebed. De geheven handen voor de lofprijzing aan het einde. Dit gedeelte van het gebed komt niet voor in de oudste handschriften van het evangelie. Vandaar dat het tussen haakjes staat in de meeste vertalingen. In Matteüs eindigt Jezus zijn gebed dus met de bede om bevrijding van het kwaad. Daarna maakt hij de overstap naar de tekst over vergeven worden en vergeving schenken. Best wel pittige woorden die vooral willen zeggen: als je dit allemaal mag ontvangen, behandel dan een ander met net zoveel liefde en barmhartigheid.
Het Onze Vader is waarschijnlijk al heel vroeg gebruikt in de liturgie. Daarom was er behoefte aan een andere afsluiting. Zoals het gebed begon bij God, eindigt het in de lofprijzing weer bij Hem. De cirkel is rond. Hij is begin en einde, Alfa en Omega. Dat zien we ook in de woorden die gebruik worden. Opnieuw gaat het over Gods koningschap, zijn macht en zijn liefde. Daar strekken we ons naar uit. Hem brengen we onze eer, om zijn trouwe liefde en zorg voor ons.
Het Onze Vader is een gebed van alle tijden.
Geen grote woorden, kort en krachtig
Helder van opbouw, maar zo open dat iedereen zich erbij thuis voelt.
Wij allemaal kunnen herkenning vinden voor wat er in ons leeft, waar we behoefte aan hebben.
Het is een gebed dat we met hoofd, mond, hart en lichaam mogen bidden
Omdat alles mee mag doen als wij praten met God.
Geen grote woorden, kort en krachtig
Helder van opbouw, maar zo open dat iedereen zich erbij thuis voelt.
Wij allemaal kunnen herkenning vinden voor wat er in ons leeft, waar we behoefte aan hebben.
Het is een gebed dat we met hoofd, mond, hart en lichaam mogen bidden
Omdat alles mee mag doen als wij praten met God.
Amen
