Gemeente van Jezus Christus, lieve mensen,

Lang zag het er naar uit dat het dit jaar zou lukken om, in ieder geval met een deel van u, in de kerk, kerst te kunnen vieren. Alsnog niet helemaal ideaal, maar in ieder geval beter dan de lege kerk van vorig jaar. Tot de persconferentie van vorige week roet in het eten gooide. Afgelopen week veranderde de situatie nog meer doordat wij hier thuis in quarantaine moesten. Vandaar een preek vanuit mijn werkkamer thuis.

Voor een tweede keer dwingt de situatie ons om na te denken wat voor jou en mij de kern van het kerstfeest is. Als zoveel zaken wegvallen of niet kunnen, wat houd je dan nog over? Wanneer is het voor ons in 2021 écht kerst geweest?

Ik kan me zo voorstellen dat het antwoord op deze vraag voor jullie allemaal anders is. Simpelweg doordat onze levens allemaal anders zijn. Toch is er een grote kans dat, als we aan elkaar zouden vertellen wat voor ons het belangrijkste is deze kerst, we grotendeels op hele basale dingen uitkomen die met geen geld te koop zijn. Bijvoorbeeld:

• Samenzijn met de mensen die ons lief zijn, zonder vervelende discussies of gedoe
• Hoop voelen voor de toekomst
• Even boven de zorgen en sores van deze tijd uitgetild worden

Rembrandt van Rijn heeft in een schilderij uit 1646 het geboorteverhaal op zijn manier teruggebracht tot een essentie. Hij verbeeldt hier het moment dat de herders in de stal zijn en het kindje en zijn moeder aantreffen. Precies zoals hen door de engelen voorspeld was.
Geen grootse scène met engelen, sterren en ossen. Wat opvalt is hoe donker het schilderij is. Twee simpele lichtjes verlichten amper de mensen die aanwezig zijn in de stal. Ik denk dat Rembrandt daarmee heel realistisch is. Zoveel licht als wij tegenwoordig ’s nachts hebben was er toen uiteraard nog niet.
Op de achtergrond houdt iemand een lantaren vast. Hij of zij heeft nog een klein kind dat op de armen ligt te slapen. Ervoor is een iets oudere jongen te ontdekken en ernaast staan twee mensen aandachtig naar de baby kijken. Helemaal op de achtergrond gluurt er iemand door de kieren van de stal naar binnen. Iets heeft verschillende mensen nieuwsgierig gemaakt.
Maar de meeste aandacht gaat uit naar het kindje in het stro. In sommige afbeeldingen van deze scène straalt Jezus zelf. Rembrandt houdt het heel eenvoudig en natuurlijk. Een man, ik vermoed dat dit Jozef moet zijn, houdt een simpel olielampje vast en verlicht daarmee Jezus, zijn moeder Maria en enkele mensen die op hun knieën voor de voerbak liggen.

Het was de natuurlijke eenvoud van het beeld dat tot mijn verbeelding sprak. Na de overweldigende gebeurtenissen buiten in het veld, waar de herders omgeven werden door de stralende luister van God en zang van een hemels leger engelen, is er hier enkel plek voor een klein warm lichtje.

Natuurlijk zijn die gebeurtenissen in het veld met de herders belangrijk voor het verhaal zoals Lucas het verteld. Het is de plek waar hemel en aarde elkaar even raken. Ds. Dick Pruiksma had het 2e advent al eens over een engelmoment. Voor de herders was dit hún engelmoment. Zij zijn uitgekozen om zich te voegen in iets wat groter is dan zij zelf zijn. Het overtuigt hen om op zoek te gaan naar dit goede nieuws.
En die stralende luister van God, daar hebben we ook al een paar keer over gehoord de afgelopen weken. Zacharias zingt erover in zijn loflied als Johannes is geboren:

‘Omdat God zo veel van ons houdt,
zal hij het hemelse licht naar ons sturen.
Dat licht zal schijnen op iedereen
die leeft in het donker,
in de schaduw van de dood.

Dat licht zal ons de weg wijzen naar vrede.’

Indrukwekkend en overweldigend, maar daarna wordt het verhaal weer zo aards als het maar zijn kan. Zoals Rembrandt het schildert met een klein lichtje in een donkere stal.
Toch is juist de kracht van dat ene lichtje dat het al onze aandacht vraagt. Het laat ons kijken naar het grote wonder van kerst. Namelijk dat God ervoor kiest om mens te worden. En dan ook nog eens een kwetsbare baby, geboren ergens achteraf, omdat er nergens plek voor hem was. De eerste mensen die dit goede nieuws zien zijn niet machtigen, maar de herders, het uitschot van de samenleving in die tijd.

Kerst vertelt het verhaal over God die in onze menselijke kwetsbaarheid deelt.

Daar kiest hij voor uit eigen beweging, omdat hij zoveel van zijn mensen houdt. Dat is wat Paulus bezingt in zijn brief aan Titus. Een lezing die je misschien helemaal niet bij kerst vond passen. De woorden van dit lied sluiten aan bij het verhaal zoals Lucas het vertelt. Het gaat over Gods goedheid en mensenliefde die zichtbaar wordt in Jezus. God maakt uit zichzelf de keuze om ons zijn licht te brengen en toekomst te schenken. Niet omdat wij er zo hard voor gewerkt hebben, maar omdat hij ons uit de grond van zijn hart vrede en geluk gunt.

Juist aan de randen van het menselijke samenleven, daar waar het bijna te donker is om nog hoop te voelen, daar is Jezus te vinden. Daar maakt zijn kleine licht een groot verschil. Heel aards en menselijk, voor iedereen die verlangend uitziet naar andere tijden in het leven.
Niet alleen toen, maar ook nu. God weet nog steeds hoe kwetsbaar wij ons voelen. Hij zucht met ons mee als voor de zoveelste keer alles overhoop gaat en wij onze plannen om moeten gooien. Hij huilt met ons mee bij het verdriet dat wij voelen. Hij waakt met ons mee als we door problemen of zorgen om een geliefde alle hoop dreigen te verliezen.

Dat licht en die hoop zijn niet te koop. Zelfs al is ons leven niet groots en meeslepend op dit moment. Dat hoeft God er niet van te weerhouden zijn liefdevolle licht in ons leven te laten schijnen. Want Zijn liefde is als de zon die elke ochtend gratis en voor niets opkomt

Of zoals Sytze de Vries het dicht

Een kind, dat als de zon verschijnt
en onze namen nieuw omlijnt,
gunt onze ogen alle licht
als glimlach van Gods aangezicht.

Waar nog de sluier van de angst
en twijfel dicht rondom ons hangt,
breekt hij in onze leegte in
en geeft zichzelf als nieuwe zin.

Hij schept een vurig visioen
van liefde die ons staat te doen,
die vrede in haar banen leidt
langs wegen van gerechtigheid.

Hoe jouw kerst er ook uit zal zien deze dagen: ik wens je dit hoopvolle licht van Gods liefde toe en dat het daarmee ook dit jaar écht kerst voor jou en de mensen om je heen mag worden.

Amen.