Gemeente van Jezus Christus,

Wie droedelt er wel eens?
Of als ik nu eens vraag wiens schriften vroeger vol stonden met kleine tekeningen in de kantlijn?

Droedels zijn van die kleine tekeningetjes die je gedachteloos maakt terwijl je naar iets aan het luisteren bent of je juist aan het vervelen bent. Tijdens een telefoongesprek schijnen veel mensen te droedelen. Ik zelf ben niet zo’n tekenaar, maar een vriendin van mij droedelde heel veel. Laatst kwam ze haar aantekeningen weer tegen en deelde ze een paar grappige tekeningen van docenten en onderwerpen die ons als student bezighielden.

Ik kom hierop omdat het wel lijkt alsof Jezus in het verhaal van vandaag aan het droedelen is. Hij is in de tempel en door de farizeeërs en Schriftgeleerden wordt hij met een verraderlijke kwestie geconfronteerd. Wat doet Jezus vervolgens? Hij bukt zich en gaat schrijven op de grond.

Nu is het goed om te bedenken dat hij toch al op de grond zat. Het begin van het verhaal vertelt dat Jezus naar de tempel komt en daar gaat zitten en de mensen gaat onderrichten. Zo deden rabbi’s, leraren in die tijd dat. Die gingen zitten, iedereen ging om ze heen zitten en zij begonnen te vertellen. Zo zal Jezus aan het vertellen zijn geweest over God, zijn Vader en Gods koninkrijk.
Deze sessie wordt ruw onderbroken doordat de farizeeërs en Schriftgeleerder letterlijk een ingewikkelde kwestie voor zijn neus neerzetten. Die kwestie is een mens, een vrouw die op heterdaad op overspel betrapt is. De man, die net zo goed fout zat, is nergens te bekennen. Het is de vrouw die als kwestie in het midden van de menigte wordt gezet. Ik kan me zo voorstellen dat de Schriftgeleerden en farizeeën er met hun armen over elkaar geslagen bij gaan staan kijken. Wat gaat Jezus nu doen?
Wat doet Jezus dus als hij het aangehoord heeft? Hij gaat zitten schrijven of tekenen! Al sinds ik dit verhaal ken vraag ik me af waarom Jezus dat doet en wat hij dan geschreven heeft.

We weten het niet, wat voor geleerden een mooie gelegenheid is om er allerlei theorieën bij te bedenken.
• Het zou verwijzen naar het Romeinse gebruik dat rechters allereerst het oordeel voor zichzelf opschreven op een plankje of iets dergelijks om het daarna pas te delen met anderen.
• Het is een moment van bezinning. Jezus neemt even de tijd om na te denken voor hij met een antwoord komt
• Jezus geeft de beschuldigende partij de kans om zelf eerst na te denken en tot inzicht te komen.
• Het kan verwijzen naar Jeremia 17 waarin staat dat de namen van hen die God in de steek hebben gelaten in het stof geschreven zullen worden. Eén veeg, één voetstap en er is niets meer te zien.

Geen enkele van deze theorieën kan overtuigend bewezen worden. Duidelijk is dat Jezus’ actie iets doet met de dynamiek in het verhaal. Het heeft iets relativerends. In plaats van er gelijk op in te gaan, of alleen maar overeind te komen en de farizeeërs en Schriftgeleerden recht in de ogen te kunnen kijken, creëert Jezus dus rust en bezinning. Hij laat zich niet meeslepen in de belangen van de anderen.

Hoe heilzaam is dat voorbeeld in een tijd waarin op sociale media dagelijks mensen in het midden worden geplaatst om publiekelijk aan de schandpaal genageld te worden. Er is niet veel voor nodig of de hele wereld valt over je heen. Lekker anoniem schelden is nog nooit zo makkelijk geweest. Het is niet voor niets dat verschillende bekende Nederlanders daar de laatste maanden daar weer aandacht voor hebben gevraagd.

Maar de bevrijdende kracht van dit verhaal gaat zoveel verder dan de les dat het goed is je niet mee te laten slepen in de emoties van het moment. Voor alle betrokkenen heeft Jezus’ handelen en spreken een bevrijdende waarde.

Laten we daarvoor eerst eens kijken naar Schriftgeleerden en farizeeën. Zij zijn de partij die de kwestie aanbrengen. Vreselijk eigenlijk om er zo over te spreken. Alsof deze vrouw niet een heel verhaal met zich meedraagt waarom ze deed wat ze gedaan heeft. Voor de religieuze leiders is zij een ‘kwestie’. Het gaat hen niet eens om haar, het had iedere andere vrouw kunnen zijn. Hun enige belang is Jezus op een fout te betrappen en de vrouw is daarbij niet meer dan een middel. Hoewel zij natuurlijk al wel hun oordeel hebben over deze ‘kwestie’.
Ze hebben Jezus trouwens aardig voor het blok gezet, want eigenlijk elk antwoord is fout. Als Jezus barmhartig is en zegt dat ze niet gestenigd hoeft te worden, dan is hij geen goede Jood omdat hij niet trouw is aan de wet. Als hij antwoord dat ze gestenigd moet worden dan is hij weer ontrouw aan zijn eigen leer. Belangrijker nog is dat de leiders hem dan kunnen aanklagen bij de Romeinse overheid. Want het was zo dat alleen de Romeinse overheid iemand ter dood mocht veroordelen.
Ze hebben het goed bedacht die Schriftgeleerden en farizeeën. Zeker omdat zij zelf helemaal niet in het geding lijken te zijn. Het is een morele kwestie die niets met hun eigen leven te maken heeft. Er kan over gediscussieerd worden zonder dat het hen persoonlijk raakt en Jezus moet zich maar zien te redden.

Die illusie van veiligheid wordt door Jezus ruw verstoord. Het lijkt wel alsof Jezus door te droedelen hen de kans geeft om zich te bezinnen en zich af te vragen of ze echt hiermee door willen gaan. Ze zouden inmiddels moeten weten dat Jezus meedogenloos eerlijk kan zijn. Maar nee, ze zitten al volop in hun tunnel en dringen aan op een antwoord.
Met zijn eerste woorden in dit verhaal trekt Jezus de discussie op een heel ander niveau. Je zou kunnen stellen dat Jezus het perspectief van zijn alles overstijgende Vader inbrengt en hoe Hij naar ons menselijk leven en pogen kijkt.
Zonder iets af te doen aan de Joodse wet of aan de rechtpositie van de Romeinse machthebbers, is de blik opeens gericht op het persoonlijke leven van iedereen die daar aanwezig is. Het leven van de machthebbers én van iedereen die al met een veroordelende steen in handen klaar stond: ‘wie van u zonder zonde is werpe als eerste een steen naar haar!’
Meer hoeft Jezus niet te zeggen. De veilige afstand is voor iedereen als sneeuw voor de zon verdwenen. Opeens is het geen abstracte kwestie meer, maar is iedereen persoonlijk in het geding. Ze trekken hun conclusie: ‘Eén voor één zijn ze weg gegaan, de oudsten het eerst.’ Niemand durft van zichzelf te zeggen dat hij of zij nooit een fout maakt. Dat er totaal geen behoefte is aan vergeving, aan de bevrijdende ruimte van het opgeschorte oordeel.

Moet je nagaan wat dit met de omstanders gedaan zal hebben. Zij zullen deze krachtmeting met spanning gevolgd hebben. Wie gaat dit winnen? Wat zal het met hun beeld van leiders gedaan hebben dat deze zonder iets te zeggen als eerste vertrokken? Zij blijken maar gewone mensen te zijn die op hun tijd een fout maken en dat van zichzelf weten. Hoe bevrijdend kan het zijn als de onterechte voetstukken aan gruzelementen worden geslagen. De leider is een mens als jij en ik.

Het besef dat niemand beter is dan de ander, maar dat we allemaal afhankelijk zijn van Gods vergeving en van de kans opnieuw te beginnen, dat besef werkt bevrijdend. Oordelen over een ander is vaak zo makkelijk, maar meestal bereik je er niets mee. Natuurlijk hoef je het niet eens te zijn met alles wat een ander doet, er is gedrag dat echt niet door de beugel kan. Maar hoeveel ruimte voor verandering en vernieuwing geeft het niet als je in alle mildheid oog probeert te blijven houden voor de mens die die leeft met vallen en opstaan. Want zoals een wijs iemand deze week tegen mij zei: ‘al het menselijke oordeel is feilbaar, hoe goed je ook je best doet om alle feiten te kennen. Je kan er altijd naast zitten.’

De slot scène is ontroerend. Iedereen is vertrokken. Alle sensatiebeluste nieuwsgierigheid naar het lot van deze vrouw is verdwenen. De mensen hebben genoeg aan zichzelf. Zo blijft Jezus alleen over met deze vrouw. Opnieuw kijkt hij op vanuit zijn zittende positie en vraagt: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand je veroordeeld?’ Natuurlijk heeft hij gemerkt wat er gebeurd is, maar het is nodig dat de vrouw het hardop uitspreekt voor hem, maar vooral voor zichzelf. Want soms kunnen we zelf onze strengste rechters zijn. Dan klaagt ons geweten of ons perfectionisme ons aan. Dat kan een grote last zijn om mee te leven. Ook voor die last, als we voor ons inwendig aan de schandpaal nagelen, heeft Jezus een bevrijdend woord.
Jezus, de onschuldige die door de wereld veroordeeld zou worden, is enige die het recht zou hebben om een oordeel over deze vrouw uit te spreken. Al weet hij wel wat er precies gebeurd is, Hij oordeelt niet. ‘Ga naar huis’, zo zegt Jezus. Ga naar huis en begin je leven opnieuw. Je krijgt een nieuwe kans.

Ga heen en vervolg je leven als een nieuw mens. Dát is genade en vergeving. Dat is de kern van de goede boodschap van Jezus. Het gaat niet om de beschuldigende vinger en het oordeel. Dat is nooit het eindstation. Genade is de weg vrij maken om verder te kunnen in het leven. Steeds opnieuw mogen beginnen om in vrede met jezelf, met elkaar én met God te leven. Dat vraagt een leven lang oefenen, want daar zijn we nooit klaar mee.
Hoe fantastisch is het niet dat Jezus ons daar alle ruimte voor geeft door ons niet te veroordelen, maar te wijzen naar de weg die verder gaat. Zullen we onszelf en elkaar daarvoor dan ook niet de ruimte gunnen? Dan zal in ons handelen de milde, liefdevolle ruimte van Gods koninkrijk zichtbaar worden.

Amen