27 juni 2021
Gemeente van Jezus Christus,
Toen Henri Nouwen in de arkgemeenschap ging wonen heeft hij daar elke dag samen met alle bewoners het avondmaal gevierd.
Elke dag, moet je je dat eens indenken. Elke dag brood en wijn ontvangen. Hij had het niet willen missen, schrijft hij in zijn nawoord.
Tijdens een van die vieringen las hij de woorden uit Mattheus 20 voor en hij werd diep getroffen door de vraag van Jezus: kunnen jullie de beker drinken?
Elke dag, moet je je dat eens indenken. Elke dag brood en wijn ontvangen. Hij had het niet willen missen, schrijft hij in zijn nawoord.
Tijdens een van die vieringen las hij de woorden uit Mattheus 20 voor en hij werd diep getroffen door de vraag van Jezus: kunnen jullie de beker drinken?
In dit evangelie kondigt Jezus zijn eigen lijden en dood aan, en het is de derde keer in het evangelie dat hij dat doet. En hij doet dat zonder poespas of omhaal van woorden, hij doet het ferm:
Dit is wat er zal gaan gebeuren, en.. ik ga. Ik zál die weg gaan.
Het hoe en waarom is nog niet duidelijk, maar met dat Jezus hier in ferme taal over spreekt is het duidelijk dat dat wat er zal gaan gebeuren geen ongelukkige samenloop van omstandigheden is, maar dat Jezus doelbewust die weg gaat en dat hij dat doet voor anderen. Het overkomt hem niet als een tragisch lot, maar hij kiest ervoor om dit te dragen.
Dit is wat er zal gaan gebeuren, en.. ik ga. Ik zál die weg gaan.
Het hoe en waarom is nog niet duidelijk, maar met dat Jezus hier in ferme taal over spreekt is het duidelijk dat dat wat er zal gaan gebeuren geen ongelukkige samenloop van omstandigheden is, maar dat Jezus doelbewust die weg gaat en dat hij dat doet voor anderen. Het overkomt hem niet als een tragisch lot, maar hij kiest ervoor om dit te dragen.
En toch is het een heftige boodschap. Maar terwijl de leerlingen er nog van staan bij te komen, komt de moeder van de zonen van Zebedeus naar Jezus toe en vraagt hem of hij haar kan beloven dat haar zonen naast hem zullen zitten in het koninkrijk, links en rechts van hem. Op plaatsen van eer, van macht.
Wat een vraag, nadat Jezus net zijn lijden en sterven heeft aangekondigd. De broers en hun moeder lijken het nog niet begrepen te hebben, lijken het nog niet begrepen te hebben dat het koninkrijk van God niet werkt zoals de koninkrijken in de wereld. Grootsheid in het koninkrijk kan alleen bestaan door dienstbaarheid en zelfopoffering.
Delen in Jezus’ glorie is delen in zijn lijden.
Het drinken van de beker is het drinken van de beker van dienstbaarheid en zelfopoffering.
Jezus stelt hen de vraag: kunnen jullie de beker drinken die ik zal drinken?
En als vanzelf zeggen ze: ja, dat kunnen wij.
Delen in Jezus’ glorie is delen in zijn lijden.
Het drinken van de beker is het drinken van de beker van dienstbaarheid en zelfopoffering.
Jezus stelt hen de vraag: kunnen jullie de beker drinken die ik zal drinken?
En als vanzelf zeggen ze: ja, dat kunnen wij.
Die vraag liet Henri Nouwen niet meer los. En hij schreef er dit boek over.
Henri Nouwen vertaalt de vraag van Jezus over het drinken van de beker als de uitdaging van ons geestelijk leven.
Stel je voor dat de beker symbool staat voor jouw leven, hij is als het ware gevuld met wie jij bent, met waar je op dit moment mee bezig bent, maar ook met alles wat er achter je ligt. De mooie dingen, maar ook de strijd die je misschien geleverd hebt. De vreugde van wat je in je leven ontvangen hebt, maar ook met het verdriet van verlieservaringen.
Die beker van jouw leven is uniek voor jou.
Die beker van jouw leven is uniek voor jou.
En de uitdaging van het geestelijk leven, zo zegt Henri Nouwen, is om die beker vast te durven houden, op te heffen en te drinken.
Er is maar één iemand die jouw leven kan leven, en dat ben jij, daartoe ben jij geroepen op deze aarde. De vraag is: ben je daartoe bereid?
Zoals Jezus zijn unieke roeping aanging als zoon van God en redder van de wereld, en uiteindelijk bereid was zijn beker te drinken, zo komt die vraag ook tot ons, als volgelingen van Jezus.
Die bekers zijn niet hetzelfde, dat is wel belangrijk om te benadrukken. De beker van Jezus is niet onze beker, maar de koppeling die Nouwen maakt prikkelt wel.
In het kort is dit – in mijn woorden – wat Nouwen zegt:
De uitdaging van het geestelijk leven is:
De uitdaging van het geestelijk leven is:
Het leven dat mij gegeven is, met wie ik ben en wat mij overkomt onder ogen durven zien (de beker vasthouden),
accepteren dat dat leven van mij is, als unieke weg en roeping om mijzelf te zijn (de beker heffen),
en deze weg durven gaan in vertrouwen op en overgave aan God (de beker drinken).
accepteren dat dat leven van mij is, als unieke weg en roeping om mijzelf te zijn (de beker heffen),
en deze weg durven gaan in vertrouwen op en overgave aan God (de beker drinken).
Voor Nouwen is het belangrijk dat elke stap met aandacht gebeurt, en daarom heb ik ze ook in drieën opgesplitst en luisteren we telkens naar een couplet van psalm 23 tussendoor.
De eerste uitdaging is de beker vast te houden.
En dat wil zeggen: je leven onder ogen durven zien zoals het is.
We vergelijken ons leven vaak met dat van anderen: zij zijn gelukkiger, zij zijn ongelukkiger. Maar dat heeft geen enkele zin. We zijn uniek en zullen ons eigen leven moeten leiden, niet het leven van iemand anders.
De beker vasthouden is toe-eigenen wie we zijn en waartoe we geroepen zijn.
We vergelijken ons leven vaak met dat van anderen: zij zijn gelukkiger, zij zijn ongelukkiger. Maar dat heeft geen enkele zin. We zijn uniek en zullen ons eigen leven moeten leiden, niet het leven van iemand anders.
De beker vasthouden is toe-eigenen wie we zijn en waartoe we geroepen zijn.
Henri Nouwen zegt: Je leven onder ogen zien, de beker vasthouden: ‘Het is een confrontatie met onze diepste eenzaamheid, maar het is ook een uitdaging om onze radicale uniekheid direct onder ogen te zien.’
De beker heel bewust vasthouden vraagt reflectie op je leven: er zijn zoveel vragen over je eigen leven die je jezelf steeds kan stellen: hoe leef ik? Doe ik het goed, ben ik goed genoeg? Kan ik het aan, wat mij overkomt?
Deze vragen onder ogen komen vergt grote moed én geestelijke inspanning. Soms is het makkelijker om je te verstoppen voor deze vragen.
Deze vragen onder ogen komen vergt grote moed én geestelijke inspanning. Soms is het makkelijker om je te verstoppen voor deze vragen.
Want de beker van je leven omvat verdriet en vreugde.
Voor Henri Nouwen was dat verdriet sterk aanwezig, verdriet om zijn depressies, verdriet om het gevoel van diepe eenzaamheid die hem vaak kon overvallen, maar ook het verlies van familieleden en vrienden.
Wat is het verdriet in jouw en uw beker?
Voor Henri Nouwen was dat verdriet sterk aanwezig, verdriet om zijn depressies, verdriet om het gevoel van diepe eenzaamheid die hem vaak kon overvallen, maar ook het verlies van familieleden en vrienden.
Wat is het verdriet in jouw en uw beker?
Naast verdriet zit er ook vreugde in de beker.
En wederom is vergelijken met een ander niet aan de orde. De verhouding van verdriet en vreugde in ons leven is niet altijd gelijk verdeeld. En niet in ieders beker zitten vreugde en verdriet in dezelfde verhouding en het kan ook nog van moment tot moment verschillen.
En wederom is vergelijken met een ander niet aan de orde. De verhouding van verdriet en vreugde in ons leven is niet altijd gelijk verdeeld. En niet in ieders beker zitten vreugde en verdriet in dezelfde verhouding en het kan ook nog van moment tot moment verschillen.
Het is niet altijd makkelijk, en misschien ook niet altijd mogelijk de vreugde te zien. Als je heel diep zit, als je iemand hebt verloren die jouw leven vreugdevol maakte, als je angstig bent en ga zo maar door, dan zie je misschien vooral verdriet.
Henri Nouwen zegt: Wanneer we geplet zijn als druiven, kunnen we niet denken aan de wijn die we ooit zullen worden. Dan moeten we eraan herinnerd worden dat onze beker vol verdriet tevens een beker vol vreugde is en dat we op zekere dag de vreugde net zo intens zullen proeven als ons huidige verdriet.
We kunnen persoonlijk verdriet hebben, maar we kunnen ook verdriet voelen over wat er in de wereld gebeurt. De beker van Jezus omvat al dat menselijk leed. En zo is het ook met de vreugde. De beker van de vreugde is meer dan de vreugde in ons persoonlijke leven. Het is ook de beker van de opstanding. Want Jezus is zowel de gekruisigde als de opgestane Heer.
Jezus, die al onze pijnen volledig deelde, wil dat we ook zijn vreugde volledig delen.
Jezus, die al onze pijnen volledig deelde, wil dat we ook zijn vreugde volledig delen.
Jezus kreeg de kracht om de beker niet aan hem voorbij te laten gaan. Wij kunnen de beker van ons leven alleen maar leren vasthouden omdat Jezus ons daarin is voorgegaan.
De beker vasthouden is dus: Het leven dat mij gegeven is, met wie ik ben en wat mij overkomt onder ogen durven zien.
We luisteren naar psalm 23: 1
Van de beker vasthouden gaan we naar het heffen van de beker en daarmee maken we zichtbaar dát we ons leven vast durven houden, dat we ons leven zoals het is accepteren als unieke weg.
Bij een etentje, als de wijn is ingeschonken heft de gastheer het glas en dan drink je gezamenlijk de eerste slok. Het heffen drukt iets van gemeenschap uit. We heffen het glas samen, en bij het avondmaal geldt dan: we drinken samen en bevestigen daarmee dat we het leven samen leven. We zijn aan elkaar gegeven om samen onderweg te zijn.
Henri Nouwen zegt: ‘Laten we niet bezorgd zijn of bang. Laten we samen onze beker vasthouden en elkaar begroeten. Laten we niet aarzelen om de realiteit van ons leven onder ogen te zien en laten we elkaar moed inspreken om dankbaar te zijn voor de gaven die we hebben ontvangen. (p54)
Jezus maakt tijdens die laatste maaltijd de beker tot een teken van het verbond, en daarmee is het een beker van de zegening geworden. Deze beker werd van een gewone beker een teken, een teken waardoor we telkens eraan herinnerd worden dat Jezus zijn weg gegaan is voor ons. Dat wij op onze levensweg nooit los van God zijn.
Met dat wij te midden van anderen onze beker durven vast te houden én durven te heffen, is dit ook een uitnodiging aan anderen om zich welkom te voelen in de gemeenschap van kwetsbare mensen die in dat verbond met God en met elkaar willen leven.
De beker vasthouden is dus: Het leven dat mij gegeven is, met wie ik ben en wat mij overkomt onder ogen durven zien, de beker heffen is een uiting van de acceptatie dat dit leven van mij is, als unieke weg, en een zichtbare uitnodiging aan anderen om dit ook te doen.
We luisteren naar psalm 23:2
Van vasthouden, naar heffen, naar drinken… dat is het spannendste onderdeel. Want drinken is er volledig voor gaan. Is ervoor gaan dat dít jouw leven is, zonder het mooier te maken.
Met de vreugde, en het verdriet. De beker van het leven drinken betekent dat we het leven dat we leiden tot ons eigen, unieke leven maken.
Maar dat is niet altijd gemakkelijk, en soms misschien wel zelfs onmogelijk. Dan zijn we aan het vechten tegen wat ons overkomt en vinden we geen rust in hoe ons leven gelopen is.
Met de vreugde, en het verdriet. De beker van het leven drinken betekent dat we het leven dat we leiden tot ons eigen, unieke leven maken.
Maar dat is niet altijd gemakkelijk, en soms misschien wel zelfs onmogelijk. Dan zijn we aan het vechten tegen wat ons overkomt en vinden we geen rust in hoe ons leven gelopen is.
Een aantal jaar geleden was ik op het Greenbelt Festival in Engeland, een festival over geloof, kunst, en natuur. Je kon er ook allerlei workshops volgen en alternatieve vieringen meemaken. En er was ook een avondmaalsviering genaamd long, slow eucharist, een meerdaagse, langzame avondmaalsviering. Ik weet niet of u daar meteen zin in krijgt, maar ik was wel nieuwsgierig.
De viering zou in drie keer plaatsvinden, drie avonden achter elkaar een stukje van de viering. Om op die manier de tijd te nemen voor het avondmaal.
Eerst stonden we stil bij wat we zouden eten en drinken. Er werden druiven rondgegeven, en graan. Dat moesten we door onze handen laten gaan, gewoon met aandacht bekijken wat we later tot ons zouden nemen.
En er werd ons een vraag gesteld, we moesten de tijd nemen om te bedenken wat er vandaag mooi was. Wat ons had geraakt, welke mooie ontmoetingen er waren geweest, waar we dankbaar voor waren.
En na een tijdje kregen we nog een vraag: neem de tijd en bedenk wat er vandaag niet goed ging, wat je raakte en verdrietig maakte, waar je mee worstelt.
De viering zou in drie keer plaatsvinden, drie avonden achter elkaar een stukje van de viering. Om op die manier de tijd te nemen voor het avondmaal.
Eerst stonden we stil bij wat we zouden eten en drinken. Er werden druiven rondgegeven, en graan. Dat moesten we door onze handen laten gaan, gewoon met aandacht bekijken wat we later tot ons zouden nemen.
En er werd ons een vraag gesteld, we moesten de tijd nemen om te bedenken wat er vandaag mooi was. Wat ons had geraakt, welke mooie ontmoetingen er waren geweest, waar we dankbaar voor waren.
En na een tijdje kregen we nog een vraag: neem de tijd en bedenk wat er vandaag niet goed ging, wat je raakte en verdrietig maakte, waar je mee worstelt.
En na weer een poosje zei de voorganger: Zo, met alles wat je net bedacht ben je hier, met wat je blij maakt en met wat je verdrietig maakt, en zo, en niet anders ontvang je straks brood en wijn. Niet pas als alles in balans is, of als je alles waar je mee worstelt hebt verwerkt, of wanneer jij denkt dat het moment daar is, maar nu: zoals het nu met je gaat.
Het raakte me toen diep en heeft mijn beleving van het avondmaal voorgoed veranderd. Want zo vaak zijn we bezig met ons te verstoppen, met hopen op een betere dag, met jezelf te verbeteren, maar God wacht niet met het delen van brood en wijn tot wij perfecte en gelukkige mensen zijn.
Het raakte me toen diep en heeft mijn beleving van het avondmaal voorgoed veranderd. Want zo vaak zijn we bezig met ons te verstoppen, met hopen op een betere dag, met jezelf te verbeteren, maar God wacht niet met het delen van brood en wijn tot wij perfecte en gelukkige mensen zijn.
Het drinken van de beker is geen prestatie, is niet de uitkomst van een lang proces waarin je precies weet wat je gelooft, op de toppen bent van je kunnen en helemaal lekker in je vel zit.
Het drinken van de beker is volgens mij dan ook vooral een oefening, voor nu, op dit moment.
Een verwachtingsvolle oefening dat ons leven meer is dan wat er op dit moment in onze beker zit.
Een verwachtingsvolle oefening dat ons leven meer is dan wat er op dit moment in onze beker zit.
En dit is ook het moment om te beseffen dat onze beker een andere is dan die van Jezus.
Doordat Jezus de beker dronk, werd die beker niet alleen de beker van verdriet en van vreugde, maar ook de beker van verlossing.
De verlossing als ultieme overgave aan God.
Zonder die overgave is het een onmogelijke taak om onze levensbeker te drinken.
De verlossing als ultieme overgave aan God.
Zonder die overgave is het een onmogelijke taak om onze levensbeker te drinken.
Door het drinken van de beker maakte Jezus zich los van de verstrikkingen van zonde en van dood, de verstrikkingen waar God ons ook los van wil maken. Bij zonde kunnen we ons allemaal wel iets voorstellen, maar de dood omvat ook de angst voor de dood, het verdriet van gemis van een geliefde, zorgen om iemand in onze naaste omgeving.
God wil ook die angst omvatten en ons ervan verlossen door ons dichter bij hem te houden, en niet los te laten in dat zwarte gat van angst en verdriet.
Het drinken brengt ons zo dichter bij God.
God wil ook die angst omvatten en ons ervan verlossen door ons dichter bij hem te houden, en niet los te laten in dat zwarte gat van angst en verdriet.
Het drinken brengt ons zo dichter bij God.
Jezus kreeg de kracht de beker van het leven van de wereld met verdriet en vreugde vast te houden, te heffen en te drinken, en zo krijgen wij ook kracht vanuit de hemel, en mogen we ook als engelen voor elkaar zijn om elkaar kracht te geven de beker van verdriet én vreugde vast te kunnen houden, te heffen en te drinken.
Voor nu, voor dit moment.
Amen
Amen
