12 oktober 2014
Gemeente van jezus christus
Soms kun je in een hele vervelende en ingewikkelde situatie
komen te zitten,
die je zelf hebt gecreeerd.
Zo een waarvan je denkt hoe heeft het zo ver kunnen komen,
wat een zooitje heb ik er van gemaakt
en hoe kom ik hier weer uit?
Dat overkomt Sarai vandaag, de vrouw van Abram.
We kennen die twee misschien beter als Sara en Abraham.
Maar dit verhaal speelt 1 hoofdstuk eerder.
En Sarai weet nog niets van de toekomst.
Ze maakt zich zorgen.
Ze heeft nog geen kind kunnen krijgen. En ze is al oud.
Ze ziet het er niet meer van komen.
Dan besluit ze een keuze te maken voor haar man.
Slaap maar met mijn slavin Hagar.
Dan kan ik via haar nakomelingen krijgen.
Slavinnen werden gezien als eigendom,
Dus alles wat van Hagar was, dat zou ook Sarai toebehoren.
Op zich een goeddoordacht plan,
Alleen bleek dat ‘bedachte’ niet te kloppen met wat het hart zou gaan doen.
Allereerst bleek Hagar te veranderen.
Haar zwangerschap deed haar groeien. Ze was niet langer alleen Hagar, slavin.
Ze had iets extra’s, iets wat in haar groeide. Iets van haar zelf. Iets wat haar meesteres niet was gelukt.
Iets wat haar macht gaf en waar ze ook gebruik van maakte.
En, zoals in het verhaal staat, ze verloor haar respect voor Sarai.
Sarai beseft plotseling dat de kaarten zijn geschud
en dat niets meer hetzelfde is door haar eigen toedoen.
Alleen wil ze dat laatste nog niet accepteren.
In plaats daarvan wordt ze boos. Heel erg boos op haar man.
Voor het onrecht wat er nu gebeurt ben jij verantwoordelijk Abram, schreeuwt ze hem toe.
En dan, uit pure jaloezie, boosheid en wrok,
begint ze Hagars leven tot een hel te maken.
Zo erg dat het probleem ‘zwangere Hagar’ besluit te vluchten.
De woestijn in.
Er zijn niet heel erg veel verhalen in de bijbel waarin
de hoofdpersonen voor heel even in een hoofdstuk de vrouwen zijn.
De meeste verhalen gaan over mannen.
Toch is het verhaal van vandaag bepaald geen vrouwvriendelijk verhaal,
Niet in het allerminst omdat Sarai Hagar geweld aandoet, maar ook in de eerste plaats omdat ze zichzelf ook zo’n geweld aandoet.
De keuzes die ze maakt keren zich tegen haar en uiteindelijk lost ze haar gevoelens ook niet op.
Ze slaat om zich heen totdat het pijnlijke object, de zwangere Hagar, zich vanzelf verwijdert.
Was het dan helemaal alleen Sarai’s schuld dat het verhaal loopt zoals het loopt?
Nou nee natuurlijk, er zijn meerdere spelers.
Het verdient niet de schoonheidsprijs dat Hagar zich zo hooghartig gedraagt.
Natuurlijk heeft ze zich jarenlang gebukt gevoeld onder de afhankelijkheid van het slavin-zijn. Haar reactie is begrijpelijk.
Maar had ze zich ook niet kunnen inleven in hoe pijnlijk het voor Sarai moest zijn, haar groeiende buik?
Had ze zich anders opgesteld dan hadden ze elkaar misschien nog kunnen vinden in een gedeelde ervaring. Had Sarai, als Hagar daarvoor open had gestaan,
nog kunnen meebeleven en meegroeien in de zwangerschap van Hagar.
En Abram dan? Had hij niet met Sarai kunnen zitten allereerst?
Was het voor hem dan zo belangrijk?
Een kind. Nee, niet een kind, een zoon.
Had hij Sarai niet kunnen geruststellen in haar gevoel van falen?
Of was dat toen niet mogelijk in die tijd?
Golden er andere regels?
Niet zozeer de romantische liefde, het elkaar steunen als man en vrouw, maar eerder de lijn van vaderen en voorvaderen?
Het lijkt erop dat Sarai die druk ook heeft gevoeld.
En dat het haar niet lukte,
Dat zij zich zelf in gebreke voelde.
En de schaamte die daarbij kwam was voor haar zo ondragelijk dat ze het op een andere manier wilde oplossen.
Maar werd het daardoor beter?
Nee, uiteindelijk kwamen dat wat zij als haar ‘gebrek’ ervoer nog veel meer aan het licht.
Dat doet mij afvragen wat uiteindelijk Sarai’s belangrijkste motieven waren en het verlangen wat haar dreef?
Ze maakt een keuze voor Abram.
Een keuze om toch nog voor een kind te kunnen zorgen,
via Hagar.
Maar die keuze lijkt te worden voorgestuwd door schaamte en schuldgevoel over haar eigen gebrek.
Ergens vermoed ik dat Sarai’s belangrijkste verlangen
acceptatie was.
De druk van toen om een opvolger te baren was groot.
Dus Sarai verzond een oplossing.
Die uiteindelijk nog meer ten koste ging van haarzelf en haar eigenwaarde.
Het deed niets met haar verlangen naar acceptatie.
Het bouwde haar zelfvertrouwen niet op,
brokkelde verder af
totdat ze zich verloor in een poel van woede en jaloezie.
Maar had het op een andere manier gekund?
Had het haar deze pijn van dit verhaal kunnen besparen?
Had het Hagar kunnen besparen,
een enkeltje richting woestijn om daar in barre omstandigheden haar zoon Ismael te baren?
We leven nu in een andere tijd,
maar dat betekent niet dat niet eenzelfde dynamiek kan spelen in het hier en nu.
In de keuzes die wij zelf maken.
Het kan nooit kwaad om te kijken waardoor onze keuzes worden geïnspireerd.
Is dat door een verlangen in onszelf,
Of maken we de keuzes voor anderen,
Omdat we bang zijn buiten de boot te vallen,
Niet geaccepteerd te worden,
Anders gevonden te worden, of gek.
Onze wereld is wellicht vrijer geworden op een bepaalde manier.
Er is niet zó heel erg de druk meer om te trouwen,
niet zó heel erg de druk meer om als vrouw thuis te blijven voor de kinderen.
En ook als vrouw ben je niet perse meer verplicht om te zorgen voor een opvolger in de lijn van de vaderen en voorvaderen.
En toch.
En toch is dat nog allemaal vrij nieuw.
En is het leven ingewikkeld.
En kan sociale druk meespelen in keuzes voor
relatie
(het is de bedoeling dat de mens een metgezel zoekt),
Werk en carriere (zoek maar iets waar je een boterham mee kunt verdienen)
maar ook kleinere keuzes
in tal van andere gebieden, van omgaan met ziekte tot aan het vormgeven van een begrafenis.
Op heel veel plekken, bij verenigingen, in families, op het werk, ja zelfs of ook in de kerk, kan
bijna voelbaar in de lucht kan hangen: zo doen we dat hier.
Mensen zijn heel gevoelig daarvoor.
Je voelt het wanneer je schijnbaar iets ‘fout’ doet.
Wanneer je buiten de lijntjes kleurt.
We zullen daarom blijvend moeten kijken naar waarom we dingen doen zoals we doen, zodat we niet verwijderd raken van onszelf en van God.
Sarai besloot vandaag, niet voor haarzelf, maar voor haar man,
haar cultuur, en daarvoor betaalde ze de prijs dat ze zichzelf nog meer verloor.
Het was niet haar bedoeling, maar haar keuze was wel begrijpelijk juist omdat het leven soms ingewikkeld en moeilijk is.
We kunnen die moeilijkheid van keuzes maken
En zelfacceptatie hier neerleggen vandaag
in gebed en als we gaan naar het avondmaal.
Waar we mogen komen zoals we zijn
Niet mooier en niet minder
Zonder dat we iets moeten doen of laten.
Dat we in het avondmaal, dat wij noemen een sacrament,
onszelf hervinden om zo weer de wereld met al haar ingewikkeldheden in te gaan.
Amen
