14 juli 2024
Gemeente van Jezus Christus,
Via een citaat van iemand op Facebook ontdekte ik een gedicht dat me raakte en dat ik aan het begin van deze preek met jullie wil delen. Het heet ‘Verlangzamen’ en is van Marlies Verdoodt
Zullen we samen verlangzamen?
Een vluchtheuvel bouwen?
Voor de haast in de wereld
de drukte in ons hoofd.
Een ogenblik kijken, stilstaan.
Dat lijkt misschien weinig
Maar het is zoveel.
Want het is in het stilstaan
dat je bewogen wordt.
Het is in het kijken
dat je ten volle kan voelen
Het is in een ogenblik
dat het leven zich laat zien
Daar is het dat zin ontstaat.
Schoonheid.
Poëzie
Meestal begin ik een preek niet met een gedicht.
Ze heeft de tijd nodig om in te dalen en in je ziel te landen.
Daar heb je aan het einde van de preek vaak meer gelegenheid voor.
Dit gedicht vormde echter de afgelopen weken het startpunt van mijn zoektocht naar wat de Bijbel te zeggen heeft over stilstaan en bewogen worden, over vluchtheuvels bouwen. Misschien wel in een poging mij zelf alvast wat af te remmen en niet in de 5e versnelling aan de vakantie te beginnen. Nu gaat niet iedereen op vakantie in deze periode. Sommigen van jullie zijn net terug van een mooie periode in Nederland of het buitenland. Voor anderen is op vakantie gaan niet of niet meer mogelijk.
Toch denk ik dat velen van jullie wel die behoefte herkennen om soms even stil te staan en een vluchtheuvel op te zoeken. Juist omdat het leven zo hectisch kan zijn. Je hebt zoveel ballen hoog te houden of je wordt geleefd omdat je van doktersafspraak naar afspraak gaat.
Hoe sneller de wereld gaat, hoe groter de behoefte aan verstilling en bezinning lijkt te worden. Kloosterretraites zijn populairder dan ze in lange tijd geweest zijn. Deze week was in het nieuws dat de Camino, de pelgrimsreis naar Santiago de Compostella, aan haar eigen succes ten onder dreigt te gaan. Het dreigt meer een toeristische attractie te worden, dan een weg naar binnen, naar je eigen ziel.
Als het in de Bijbel gaat over verstilling, dan is het juist daarom te doen. Die tocht naar de binnenkant, waar het gaat om wie je bent, hoe je in het leven staat en wat je gelooft. Eigenlijk nog daar voorbij naar het moment dat je al die gedachten en verwachtingen kan loslaten en open kan staan voor wat er van de andere kant, van Gods kant op je af komt. We zongen voor de preek Psalm 131. Het tweede vers daarvan zegt:
Nee, ik ben stil geworden,
ik heb mijn ziel tot rust gebracht.
Als een kind, de borst ontwend,
stil op de arm van zijn moeder,
zo is mijn ziel in mij.
Ik herken daarin dat beeld van de vluchtheuvel voor de haast in de wereld en de drukte in ons hoofd waar het gedicht van Verdoodt over spreekt.
Naar die verstilling zoekt Jezus meerdere keren, zo vertellen de evangeliën. Juist als de verwachtingen hooggespannen zijn zoekt hij de stilte op. Om stil te zijn, te bidden en te praten met God zijn Vader. Contact maken met het fundament van zijn leven zo lijkt het. Om daarna weer om te kunnen gaan met wat anderen van hem verwachten.
Maar het verhaal dat we gelezen hebben is wat mij betreft één van de meest indrukwekkende Bijbelverhalen over stilte en bewogen worden. Helemaal als je het verhaal van de profeet Elia een beetje kent.
Elia is profeet namens de Ene God. Hij laat zijn stem horen in een tijd dat het levensgevaarlijk is om namens God te spreken. Koningin Izebel, de vrouw van koning Achab, heeft namelijk alle profeten van de God van Israël vermoord. Hun boodschap stond haar niet aan. Maar Elia laat zich de mond niet snoeren. Namens God kondigt Elia een droogte aan die enkele jaren zal duren. De confrontatie bereikt een climax als op de berg Karmel in aanwezigheid van Izebel, Achab en het hele volk, de 400 profeten van Baäl het offer op het altaar niet aangestoken krijgen. Wat ze ook proberen, hoe hard ze ook roepen, er gebeurt niets. Als het zijn beurt is bidt Elia tot God: ‘Geef mij antwoord God, geef antwoord. Dan zal dit volk beseffen dat u Heer, God bent en dat U het bent die hen tot inkeer brengt’. Als antwoord stuurt God een verzengend vuur waardoor er niets overblijft van het offer én het altaar.
Tegenover alle afgoden die claimen te heersen over regen, vuur en noem maar op laat de Ene God zien dat hij de werkelijke Heer en meester is over deze elementen. Het is een verhaal vol spierballentaal, donder en geweld, letterlijk en figuurlijk. Steeds is Elia in contact met God en is God zijn kracht.
Maar dan het vierde verhaal van de Elia cyclus in 1 Koningen. Het lijkt wel over een ander te gaan. Zodra Izebel Elia een doodsbedreiging stuurt vlucht hij weg, het land uit. Hij gaat de woestijn in en gaat daar onder een struik liggen met de vraag of God zijn ziel weg wil nemen. Tot twee keer toe stuurt God een engel die Elia te eten en te drinken geeft.
Zijn reis brengt hem uiteindelijk bij de berg Horeb, zo’n 480 kilometer verder. Het is de berg waar Mozes de brandende braamstruik zag en God ontmoette. Het is ook de berg waar het volk tijdens de woestijnreis de 10 geboden van God ontvangt. Terwijl Mozes op de berg is, is de berg omgeven door donder, bliksem en rook. Opnieuw machtige verschijnselen die laten zien dat God daar aanwezig is.
Maar deze kwetsbare profeet, die het allemaal even niet meer weet, heeft iets anders nodig zo lijkt God te beseffen. Op de berg is het God zelf die contact zoekt met zijn dienaar. Tot hem spreekt en hem belangstellend vraagt: wat doe je hier Elia? Vervolgens laat God merken dat hij er is. Alleen is Hij deze keer niet te vinden in de machtige wind, in het beven van de aarde of in verzengend vuur. Nee, na deze verschijnselen komt, tja hoe geef je daar woorden aan.
‘het gefluister van een zachte bries’ NBV21
‘de stem van een zachte stilte’ Naardense Bijbel
‘het suizen van een zachte bries’
‘a brief sound of silence’
‘ademloze stilte’
Het is de stilte die Elia uit zijn grot tevoorschijn laat komen. Die hem raakt en weer in beweging weet te brengen. Geen donder en geweld, maar God die een kwetsbaar mens aanspreekt met een zachtheid en tederheid die kippenvel bezorgt en meer dan dat.
Opnieuw mag Elia zijn hartenkreet uiten en dat doet hij ook. Maar het lijkt wel alsof er nu ruimte bij hem is ontstaan om te luisteren naar wat God hem te zeggen heeft. Elia’s weg gaat namelijk nog even verder. Hij moet weer terug om de opvolger van Achab te zalven en zijn eigen opvolger aan te stellen.
Want het is in het stilstaan
dat je bewogen wordt.
Het levensverhaal van Elia laat zien hoe waar dit is.
Dat je soms moet stilstaan om even te herijken.
Naar binnen te gaan en te kunnen zien en horen.
God de kans te geven tot je te spreken en te laten zien hoe wat Hem betreft je weg verder gaat.
En als God zo teder en zorgzaam met een van zijn dienaars omgaat, zou Hij dan anders doen met ons? Natuurlijk leven we in een andere wereld. Spreekt God misschien op andere wijze tot zijn gelovigen, zijn mensen.
Maar durven we er nog op te vertrouwen dat God zijn stem laat horen in deze tijd? Soms misschien krachtig en sterk, maar op andere momenten kwetsbaar als de hoorbare stilte.
Geven we God de gelegenheid om te spreken? Of is het makkelijker om door te gaan, niet stil te staan en op te gaan in de haast van de wereld en de drukte van ons hoofd?
Daarom de vraag voor u, voor jou en voor mij zo aan het begin van deze zomer.
Zullen we samen verlangzamen?
Zullen we samen zoeken naar de stilte,
Al is het maar voor even,
Om geraakt te worden door Gods stem
Die klinkt als het gefluister van een zachte bries
Zodat we als alles weer volop draait
Die bries nog steeds door onze ziel en ons hart voelen waaien.
Zullen we dat met elkaar proberen?
Amen
