24 december 2024
Gemeente van Jezus Christus, mensen hier in de kerk en thuis,
Sinds eind november hangt hier in het koor van de kerk het kunstwerk KAIROS, LUX_ÆTERNA van kunstenares Susanna Brenner. Een installatie van draad en licht waar u hier een foto van kan zien. Natuurlijk kan een platte foto niet recht doen aan een 3-dimensionaal kunstwerk, maar hopelijk geeft het een indruk.
We hebben gezien hoe mensen erdoor aangetrokken worden: door de kleuren en het licht, door het feit dat je er doorheen kan lopen en om je heen kan voelen. Mooie gesprekken kan je hebben over wat het betekent. Doordat het abstract is, staat het open voor vele interpretatiemogelijkheden.
Ik zou er veel over kunnen zeggen, maar al die draden samen verbeelden voor mij de prachtige complexiteit van het menselijke samenleven. Ons leven is op talloze manieren en soms via grote omwegen verbonden met het leven van zoveel andere mensen. Mensen die we lang niet allemaal kennen.
Al die verbinding komt samen in een fascinerende schaal met water onder het centrale stuk van het kunstwerk. Door middel van een dun laagje water lijkt het alsof je oneindig de diepte in kan kijken. De foto op de voorkant van de liturgie laat dat mooi zien. Op het scherm ziet u hem in kleur.
Foto: Wil Oudshoorn
Terwijl ik in de diepte keek en de weerspiegelingen zag, dacht ik: verder hoef ik voor mijn kerstpreek niet te zoeken dit jaar. ‘Licht in de diepte’ is wat ik hier zie. Door naar beneden te kijken, de moed te hebben die schijnbaar oneindige diepte in te kijken, krijg je oog voor het licht dat van boven in de diepte schijnt.
Daarbij zag ik de connectie met die tekst uit Jesaja die we gelezen hebben. Een tekst over mensen die ronddolen in de duisternis of zelfs wonen in het donker. Niet een plek waar je graag wilt zijn, maar waar we ons allemaal wel iets bij voor kunnen stellen. Deze beelden zijn gebruikt in een tijd vol politiek gekonkel. Koningen die bondgenootschappen sloten, in een poging hun eigen positie te beschermen. Conflicten, wisselende loyaliteiten en de gewone mens die niet meer weet wie ze kunnen vertrouwen of wat ze kunnen verwachten.
Het nieuws van het afgelopen jaar laat zien dat hierin weinig veranderd is. Dat politieke gekonkel is er nog steeds. Soms iets beleefder maar heel vaak mensonterend gewelddadig. Wat voor een duisternis doen wij elkaar aan als mensen? Ongeacht het conflict, altijd zijn de gewone burgers degene die de grootste duisternis ervaren: van Oekraïne tot Syrië, Gaza, Israël, Jemen of Sudan. Hun leven ligt in puin en waarvoor?
Maar al dat nieuws kan in onszelf ook een gevoel van peilloze diepte wakker roepen. Door herinneringen aan vroeger die boven komen. Door toenemende onzekerheid en een gevoel aan veiligheid en vertrouwen dat we massaal kwijt lijken te raken.
De zorgen om de politiek ver weg en dichtbij is maar één voorbeeld. Met kerst willen we ons zorgeloos en vrolijk voelen. Even niet piekeren en samenzijn met de mensen die we liefhebben. De realiteit is dat het juist door dát verlangen een hele confronterende tijd kan zijn. Doordat we zo goed zien wat er anders is dan dat we het ten diepste zouden wensen of dan hoe het ooit was.
Daar kunnen we onze ogen voor sluiten. Het onder het tapijt vegen en doen alsof die diepte n donkerte er niet is, maar ik vraag me af of dat bevredigend is. Er zal iets blijven knagen of we vragen ons na kerst teleurgesteld af of het wel echt kerst geworden is.
Om het niet alleen kerst te laten zijn, maar kerst te laten wórden, voor jou, in jouw hart, met alles wat dat voor jou betekent (of je nu verlangt naar rust, blijdschap, een beetje hoop of wat geluk), vraagt dat allereerst moed. Om het echt kerst te laten worden moeten we de moed hebben om die diepte in te kijken. Juist in onze diepte kan het licht van kerst verschil maken.
Het bijzondere is namelijk dat je door omlaag te kijken, eigenlijk omhoog kijkt. Want als je je voorover buigt en in die schaal met water op de grond kijkt, is wat je ziet het licht dat van boven je en achter je weerkaatst wordt.
Een prachtig beeld voor de diepe betekenis van het goede nieuws van kerst. Het goede nieuws dat God zijn licht wil laten schijnen in de diepste, menselijke duisternis. Dáár wil God het verschil maken, omdat het daar het hardste nodig is. Voor die mensen die wonen in het donker en die ronddwalen in het duister zonder te weten waar ze heen kunnen, voor hen wil God er zijn en laten weten dat er een toekomst is.
Dat doet God niet door mee te doen met de manier waarop het in de wereld van de machthebbers gaat. Nee, God wordt menselijker en kwetsbaarder dan al die machthebbers ooit hebben durven zijn. God laat zichzelf ten diepste kennen in een kleine pasgeboren baby die ergens achteraf wordt geboren omdat er voor hem nergens plek was.
We horen het zo vaak dat het bijna gewoon is, maar moet je nagaan wat voor een risico God genomen heeft door deze weg te kiezen! Misschien was geloven wel makkelijker geweest als God gewoon had meegedaan met het machtsvertoon. Nu is er altijd het risico dat het licht dat Hij te brengen heeft overschaduwd wordt door lichten die helderder lijken te schijnen.
Toch is Gods kwetsbaarheid juist Zijn kracht, omdat wat hij te brengen heeft in wezen net zo kwetsbaar is als een klein kind. De kleine baby van 5 weken oud in de kerststal afgelopen zaterdag tijdens de kerstwandeling deed me dat nog eens extra beseffen. Zo kwetsbaar als dit kind is het licht dat God wil brengen in onze wereld realiseerde ik me opeens.
Is werkelijke vrede, dan bedoel ik niet alleen de afwezigheid van geweld, maar vrede als een situatie van rust en stabiliteit, niet net zo kwetsbaar als een klein kind? Wat te denken van onvoorwaardelijke liefde of hoop voor de toekomst?
Ze zijn zo overstemd of weggepraat. Het vraagt zorgvuldigheid, geduld en openheid om ermee om te gaan. Niet de makkelijkste zaken in een snelle, vaak harde wereld. Daarom is het soms misschien ook zo moeilijk om God te vinden en zijn licht te zien in deze wereld, want dat vraag om net zoveel geduld, zorgvuldigheid en openheid.
Toch zijn het deze kwetsbare krachten als vrede, liefde en mildheid, die in staat zijn de duisternis te veranderen. Het licht dat in de diepte schijnt is een weerspiegeling van hoe het leven kan zijn als deze zachte krachten tot hun recht komen. Van hoe het zal zijn als Gods verlangen voor deze wereld gerealiseerd wordt en zal stralen. In dat opzicht is het een hemels licht dat in de duisternis schijnt. Het Licht waar ook de herders in de kerstnacht door overdonderd werden: het licht van Gods heilige aanwezigheid.
Dat dit licht van Gods onvoorwaardelijke liefde en zijn zachte, kwetsbare kracht deze avond ook in uw en jouw leven mag schijnen. Als licht in de diepte van jouw hart. Om daar verschil te maken en het écht kerst te laten worden. Een kerst die je meeneemt ook als deze dagen alweer lang voorbij zijn.
Amen
