2 juni 2024
Gemeente van Jezus Christus,
Is het jullie opgevallen dat de schrijver van het boek Handelingen der Apostelen als het ware als een documentairemaker achter de apostelen aanloopt in zijn boek? Het kan zijn ik me er bewust van werd omdat ik me de afgelopen tijd in een aantal verhalen van het begin van het boek verdiept heb.
Doordat je in een preek vaak een enkele passage leest, zijn de grote lijnen vaak niet zo in beeld. Toch is het mooi om er wel eens bij stil te staan. Want het valt op hoe verschillende beeldrijke verhalen vol actie, bijvoorbeeld de Hemelvaart van Jezus en de komst van de Geest, worden afgewisseld met stukken commentaar of toespraken van bijvoorbeeld Petrus. Het is een levendig geheel waarbij de documentaire maker zorgt voor afwisseling. Ondertussen volgt hij de leerlingen van Jezus op de voet en voorziet hij hun doen en laten van commentaar.
Deze documentairemaker is dezelfde als die van het evangelie van Lucas. Daar zijn de wetenschappers het wel over eens. In het evangelie is de camera op Jezus gericht, op zijn doen en laten. Dat deel van het verhaal eindigt met de Hemelvaart van Jezus terwijl hij zijn leerlingen zegent.
Handelingen is het 2e deel van het verhaal van Lucas. Dat begint met dezelfde scéne, de Hemelvaart van Jezus. Al merk je al gelijk in het verhaal dat de hoofdpersonen veranderd zijn. In plaats van Jezus worden nu zijn discipelen gevolgd. Er wordt verteld hoe zij Jezus’ hemelvaart beleven, wat zij daarna doen en hoe de komst van de Geest hen verrast.
Na het verhaal over Pinksteren, het verslag van Petrus’ zijn toespraak en een voice-over commentaar over de volgelingen van Jezus die bij elkaar komen in de tempel, het brood breken en hun bezit delen, is het tijd voor de volgende scéne in de documentaire.
Dit keer volgen we Petrus en Johannes die op weg zijn naar de tempel. Het is ongeveer 3 uur ’s middags, net na de grootste hitte van de dag. Ze zijn op weg naar de tempel om daar aan het middag gebed deel te nemen en waarschijnlijk andere volgelingen van Jezus te ontmoeten, zo weten we inmiddels.
Terwijl we met hen mee de trappen van de tempel oplopen en de koperen poorten van de tempel, rijk versierd met zilver en goud, voor ons zien opdoemen, verschuift het camerastandpunt.
We zien opeens die bedelaar zitten, die er elke dag moet zijn, maar ons misschien wel nooit is opgevallen. Een man die vanaf zijn geboorte verlamd is. Dagelijks wordt hij zo rond het middaggebed naar de tempel wordt gebracht. Daar doet hij een beroep op de barmhartigheid van de passerende gelovigen. Te midden van alle rijkdom en luister van de tempel bedelt hij om dubbeltjes en kwartjes.
Langzaam kijken we over zijn schouder mee en zien we hoe hij Petrus en Johannes dichterbij ziet komen. Kent hij hen? Weet hij dat dit volgelingen van die Jezus zijn? Het verhaal vertelt het ons niet. Maar de verlamde man denkt wel dat hij bij hen kans maakt een aalmoes te krijgen dus hij vraagt erom.
Het lijkt erop dat hij hen daarbij niet eens aankijkt, want na de vraag om een aalmoes is het eerste wat het verhaal vertelt dat Johannes en Petrus de man zien, zoals Jezus zo vaak mensen echt zag. De apostelen vragen de verlamde hen aan te kijken. Wat er ook volgt, eerst moet er echt contact zijn. Moeten de verlamde en de twee apostelen elkaar in de ogen kijken en elkaar werkelijk zien. Wat volgt kan niet zomaar even in het voorbij gaan.
In lijn met wat de documentairemaker gezegd heeft over het delen van het bezit laat Petrus weten dat zilver en goud hem niet toekomen. Maar wat hij wel bezit is veel waardevoller, namelijk de kracht die uitgaat van Jezus’ naam. Die naam van Jezus betekent immers: God redt. Dus ten diepste heeft Petrus Gods redding te bieden, in Jezus naam.
Raadselachtige woorden, maar het effect is snel duidelijk. De rechterhand van de verlamde wordt door Petrus gepakt en hij wordt overeind getrokken. Onmogelijk, maar het gebeurt toch. Er is opeens kracht in enkels en voeten. Hij kan staan, lopen, zelfs springen en dansen. Zoals profeten van lang geleden gezegd hadden: als verlamden gaan dansen en springen dan is de tijd gekomen dat Gods heil en heelheid de wereld zal vullen.
En dat alles in de naam van Jezus.
In de lezingen hebben we de toespraak van Petrus in de tempel overgeslagen. Daarin vertelt hij de verbaasde menigte wat zij voor hun ogen hebben zien gebeuren. Hij verwijst daarbij, net als in zijn eerste toespraak, naar Jezus en hoe Hij de weg naar het leven is. Het is Petrus niet om zijn eigen roem of bekendheid te doen. Hij geeft alleen maar aan anderen wat hij zelf eerst van Jezus heeft ontvangen.
De documentairemaker laat ons vervolgens zien wat deze genezing van een tot voor kort onzichtbare en misschien wel ongewenste bedelaar voor effect heeft. De menigte is onder de indruk en zelfs positief verrast. Tegelijk komt de groep tegenstanders in beeld. En wat een machtsblok is dat! De tempeldienaars, het hoofd van de beveiliging (met waarschijnlijk zijn personeel) en de sadduceeën.
Het staat er niet met zoveel woorden, maar je hebt de indruk dat ze massaal en met de bedoeling te imponeren op de menigte afkomen. Petrus en Johannes worden gevangen genomen, maar dat hele machtsblok kan niet voorkomen dat de menigte zich verspreid, naar huis gaat en dit verhaal met zich meeneemt. ‘Moet je eens horen wat ik vandaag heb meegemaakt….’, zullen ze gezegd hebben. Als een olievlek verspreid het nieuws zich en het voice-over commentaar laat ons even tussendoor weten dat velen zich bekeerden.
Onmiddellijk daarna is de spanning weer voelbaar, want Petrus en Johannes moeten voor het Sanhedrin komen. Het hoogste bestuurs- en rechtscollege van de Joden in die dagen. Daarin zijn de oudsten van het volk en de Schriftgeleerden vertegenwoordigd, de voorzitter is de hogepriester. Het is duidelijk dat Petrus en Johannes tegenover een overweldigende meerderheid staan. Zowel qua juridische macht, maar ook aan inhoudelijke, theologische kennis. Want zowel de Sadduceeën als de Schriftgeleerden waren zeer goed thuis in de Thora.
Twee eenvoudige vissers, zonder noemenswaardig opleiding, tegenover al die kennis en kunde. Daar staan ze samen, terwijl ze amper begonnen zijn aan hun werk als apostel. Twee toespraken en een wonder zijn voldoende om de boel flink op te schudden en een flink vijandenblok te creëren.
Je ziet ze daar samen staan, mét de verlamde die genezen is, zo vertelt het verhaal later. Drie mensen tegenover een grote massa machtige mensen. Dan voel je hoe die eerste vraag een deur opent in plaats van ze onder druk zet. Want het verhoor wordt geopend met de vraag: ‘door welke kracht of in wiens naam hebt u die daad verricht?’
Nou dat is geen geheim, want al bij de genezing heeft Petrus gezegd dat hij in de naam van Jezus Christus handelt. In zijn toespraak heeft hij dat herhaald en toegelicht. En opnieuw gaat de deur open en vertelt hij bezield en geïnspireerd over de redding in Jezus’ naam die hij geboden heeft. Zoals Gods Geest hem ingeeft te spreken. Consequent wijst hij van zichzelf af naar Jezus toe. Niet ik heb dit gedaan, maar God die nog steeds in Jezus’ naam mensenlevens heel maakt, geneest en verandert.
Het is Petrus’ vrijmoedigheid die ontwapent. Alleen al door aanwezig te zijn zet de verlamde man de machthebbers zelf voor het blok. Ze kunnen letterlijk en figuurlijk niet om hem heen. En daarmee ook niet om de boodschap van Petrus, namelijk de kracht die er in de naam van Jezus schuilt. O, ze proberen er wel om heen te komen zo horen we als de documentairemaker ons even laat meekijken bij de interne beraadslagingen. Het Sanhedrin probeert de apostelen onder druk te zetten. Niets nieuws onder de zon wat dat betreft. Maar het raakt Petrus en Johannes niet. Ondanks het gevaar blijven ze staan voor hun boodschap. En het Sanhedrin kan op dat moment niet anders dan de apostelen laten gaan, met nog een fikse waarschuwing.
De eigenlijke afsluiting van dit verhaal wordt gevormd door een scène waarin Petrus en Johannes aan de anderen vertellen wat hun is overkomen om vervolgens met elkaar te bidden en God te danken.
Zo vervolgt de documentairemaker zijn verhaal. Het verhaal van hele gewone mensen die Jezus trouw bleven ook na zijn dood, opstanding en Hemelvaart. Hij heeft proberen te delen hoe zij kracht vonden in de naam van Jezus. Hoe zij ondanks tegenstand ook mensen wisten te raken met hun boodschap van heelheid voor het leven. Hij vertelt over mensen die zich bekeren en tot pijlers van de christelijke gemeenschap worden, zoals Paulus, maar hij vertelt ook over gevangenschap en uiteindelijk de dood van enkele apostelen.
Daarin ligt de kracht van het verhaal van Handelingen. Dat wij in dit boeiende, meeslepende en levendige verhaal over de begintijd van de kerk mogen ontdekken dat ook de allereerste apostelen voor levensgrote uitdagingen stonden. De kerk is nooit vanzelfsprekend geweest. Maar er is wel altijd een kracht van haar uitgegaan. Van haar leden die ondanks alles met vrijmoedigheid en bezieling wisten te ontwapenen en raken. Dat alles niet om hun eigen eer, maar om Jezus’ boodschap van leven, redding en heil door te laten gaan.
En wij staan in die traditie. Als de documentairemaker vandaag actief zou zijn, dan zouden we misschien wel aan het 100e deel of meer van de documentaire bezig zijn. Maar ook vandaag zijn er verhalen te vertellen over levens die veranderen, mensen die weer in beweging kunnen komen en gelovigen die geïnspireerd en bezield hun ervaringen met God delen. En ja, dan zou de documentaire ook laten zien wat de uitdagingen van deze tijd zijn. Dat we ons soms zorgen maken en twijfelen. Daar mogen we open en eerlijk over zijn.
Maar hopelijk geeft het krachtige verhaal ons de moed om het vertrouwen te hebben dat de kracht van de boodschap in Jezus’ naam altijd voelbaar aanwezig zal zijn in deze wereld.
Amen
