30 juni 2024
Gemeente van Jezus Christus,
Hoe talrijk zijn uw werken, HEER.
Alles hebt U met wijsheid gemaakt,
vol van uw schepselen is de aarde.
Deze woorden die vrijwel in het midden van de Psalm staan vormen het kloppend hart van Psalm 104. En ik weet niet hoe het met jullie zit, maar zo buiten klinken deze woorden toch anders. We zien het gras en de bomen. We horen de vogels en zien de koeien in de wei. We weten dat in de aarde onder onze voeten allerlei beestjes en kleine organismen bezig zijn de bodem gezond te houden. En wij zitten hier zelf als levende, ademende wezens. Adem maar eens diep in en uit, en voel wat dat met je doet.
…
Hier zijn we Gods schepselen, te midden van allerlei andere schepselen die lopen, vliegen, sluiten, krioelen, zwemmen, peddelen, graven en rennen. Onlosmakelijk met elkaar verbonden. We delen dezelfde lucht en dezelfde aarde die ons voedt en in leven houdt. Vol van uw schepselen is de aarde God!
De woorden rollen er zo gemakkelijk uit. Net als in al die andere prachtige liederen die we vandaag zingen. Of in dat mooie lied van Franciscus, waarin hij broeder zon en zuster maan bezingt. Niet als goden om te vereren, maar als teken of symbool van Gods liefde en intenties.
Hoe meer ik me echter met de Psalm bezighield, hoe meer diepe vragen er bij mij opgeroepen werden. Ze werden steeds meer existentieel, rakend aan de diepe lagen van het bestaan en mijn geloof. Wat betekent het voor mij om God als Schepper te bezingen? Wat zou ik kwijtraken als ik God niet meer als Schepper zou zien? Hoe rijmt deze psalm met de groeiende kennis van de natuur, de wetten die haar bepalen en de processen die haar in gang houden? Kan ik nog instemmend meezingen in het koor van de Psalmdichter?
Het zijn vragen die er toe doen, maar die gelijk te groot zijn om in het bereik van één preek te kunnen beantwoorden. Dat zal me dan ook niet in deze preek lukken.
Toch nodigt deze omgeving wel uit om hierover te mijmeren, zonder gelijk alle oplossingen te hebben. Zo onder de open hemel, met de zon op mijn huid en de voeten bij wijze van spreken in de aarde, is te voelen dat er verschillende invalshoeken zijn om met vragen over de schepping, God en de mens om te gaan. Er is niet één invalshoek die dé waarheid heeft, maar allemaal zeggen ze op hun eigen manier iets over die ene, concrete werkelijkheid waar wij allemaal in leven.
Daarbij kan het helpend zijn terug te keren naar de tekst. Wat staat er en wat bedoelt de dichter uit te drukken? Het zal duidelijk zijn dat het geen wetenschappelijke verhandeling is over het ontstaan van de aarde. Het is een poëtische tekst vol beeldrijke taal. Hier is een mens aan het woord die zich verbonden weet met alles wat leeft en daarvan onder de indruk is, bijvoorbeeld:
Zie hoe wijd de zee zich uitstrekt
Daar wemelt het, zonder tal,
van dieren, klein en groot.
Ondanks de vele natuurbeelden is de Psalm niet een lofzang op de natuur, maar vooral op God als Schepper. Niet de zon of de maan of de dieren zijn het aanbidden waard, maar God die elk schepsel gewild heeft en met liefde bedacht heeft.
Die relatie bezingt de dichter in deze Psalm. Als de dichter zingt over God als Schepper, die zich mag verheugen in zijn werken, dan zingt hij over de relatie tussen God en mens, tussen God en alles wat leeft. Het zijn geloofswoorden, die iets willen vangen van het gevoel van diepe verbondenheid die er mag zijn met de Eeuwige.
Dat is niet een gelijkwaardige relatie, want God is de initiatiefnemer. Uit zijn verlangen om verbonden te zijn ontstaat de aarde. Zijn Scheppende werk is niet iets eenmaligs geweest. Elke dag opnieuw is God scheppend bezig.
Verberg uw gelaat en zij bezwijken van angst,
ontneem hun de adem en het is met hen gedaan,
dan keren zij terug tot het stof dat zij waren.
Zend uw adem en zij worden geschapen,
zo geeft U de aarde een nieuw gelaat.
Gods adem, zijn Ruach, zijn levensgeest geeft hij dagelijks door aan alles wat leeft. Daarover zingt deze Psalm. Dat in de wereld van nu, wij mogen merken en weten dat God nog steeds het initiatief neemt om te scheppen en herscheppen.
Uit Gods verlangen om verbonden te zijn, zijn wij ontstaan: dat is wat de belijdenis van God als Schepper zegt. Die verbondenheid zet zich in alles door. De Psalm bezingt dat op een manier die ons misschien wel op nieuwe wijze aanspreekt in deze tijd van ecologische crisissen. Want als alles met elkaar samenhangt en alles van elkaar en God afhankelijk is, dan gaat het mis als er één groep zich daarbuiten of daarboven plaatst.
Meer en meer worden wij ons ervan bewust dat wij als mens ons niet boven of buiten de schepping kunnen plaatsen. Wij zijn er met al onze vezels deel van. Wij zijn net zo afhankelijk van de andere levende wezens als zij van ons.
We kunnen niet overzien hoe groot de consequenties zijn, nu het evenwicht daarin grondig verstoord is. Meer en meer wordt duidelijk dat die consequenties waarschijnlijk groot zijn. De jongere generaties roepen op tot verantwoordelijkheid nemen. Tot keuzes maken die een leefbare wereld overlaat voor hen en hún kinderen.
In het licht van die discussie mogen we misschien wel dat rare laatste vers van Psalm 104 lezen. Een vers dat je liever weglaat omdat het zo hard klinkt na alle mooie woorden:
Zondaars zullen van de aardbodem verdwijnen,
onrechtvaardigen zullen niet meer bestaan.
In de lijn van deze Psalm die zingt over God als schepper zijn zondaars en onrechtvaardigen degene die zich willen onttrekken aan die afhankelijkheidsrelatie. Die de aarde onrecht aandoen door te menen zich niets van anderen aan te hoeven trekken, of het nu mensen zijn of andere dieren/planten of noem maar op. De dichter verwoordt in poëtische taal de consequenties van hun keuzes. Ze hebben zichzelf buitenspel gezet.
Zelfs al staat God als Schepper misschien nog wat ver van je af of heb je er moeite mee, dat we alleen verder kunnen op deze aarde als we respect hebben voor de krachtige en prachtige balans van alles, dat is ondertussen wel duidelijk.
Welke keuzes maak jij, maakt u om goed te zorgen voor deze wereld en de balans tussen alles wat ademt en leeft op deze aarde?
Wat zou je willen doen, maar aarzel je nog bij?
Vragen om bij de koffie verder met elkaar over te praten.
Maar voor nu
Zet je voeten nog eens stevig in het gras
Voel de zon op je huid
De wind door je haren
Hoor de geluiden om je heen
….
Voel hoe je verbonden bent met dit alles
Ontdek hoe het gewone buiten
Opeens buitengewoon kan zijn.
Misschien dat je in deze verbondenheid kan voelen
Dat er een God is
Die zich met jou en deze aarde verbonden wil weten
In liefde en leven.
Zodat je met de dichter van Psalm 104 misschien kan zingen:
Bless the Lord my soul
And bless Gods holy name
Bless the Lord my soul
Who leads me into life.
Amen
