15 december 2024
Gemeente van Jezus Christus,
Het leek mij fijn om er vandaag eens een deugdelijke preek van te maken. Nu denkt u misschien: o help, wat gaat ze doen…..
Maar ik wil vandaag eens vier deugden bespreken die in Psalm 85 genoemd staan. De Psalm die we zojuist zongen. Juist omdat deze deugden en hun onderlinge samenhang een licht kunnen laten schijnen op de figuur van Johannes.
Ik vroeg me namelijk af of ik er een lange reis voor over zou hebben gehad om hem te zien en te horen. Hij is de naam profeet waardig, want Johannes spreekt stevige taal. Hij durft zijn publiek ‘adderengebroed’ te noemen. Hij spreekt in dreigende beelden over de bijl die al aan de wortel ligt en het kaf dat van het koren gescheiden zal worden. Hij neem zijn opdracht serieus en hoopt zijn publiek wakker te schudden. Het is aan hem om zich om te keren en de weg naar God te kiezen.
Kennelijk een boodschap die mensen aanspreekt. Ondanks dat Johannes dus soms harde taal spreekt en duidelijk geen blad voor de mond neemt. In het evangelie staat hoe de verwachting onder het volk groeit. De mensen lopen massaal uit en er staat iets te gebeuren!
Zijn aantrekkingskracht heeft misschien te maken met het wonderlijke en krachtige samenspel van de vier deugden die in Psalm 85 staan. In het elfde vers staat daar:
liefde en trouw omhelzen elkaar,
recht en vrede begroeten elkaar met een kus,
We hebben Chesed. Een woord dat je kan vertalen met:
· Vriendelijkheid
· Verbondenheid
· Genade
· Solidariteit
· Duurzame/blijvende liefde
· Mededogen
Chesed gaat om relatie en verbinding. Tussen mensen onderling, maar ook tussen God en mensen. Het gaat om een relatie met kwaliteit, waarin er sprake is van een blijvende band.
Als tweede wordt Emet genoemd. Dat kan je vertalen met
· Betrouwbaarheid
· Trouw
· Waarheid
· Stabiliteit
· Vastheid
· Getrouw zijn
Je ziet hoe dicht de woorden bij elkaar liggen. Maar emet heeft te maken met trouw en betrouwbaarheid. Zijn wie je zegt te zijn. Vandaar ook de link met waarheid. Niet als statisch begrip, maar als uiting van dat wat goed en juist is om te zeggen of te doen.
Volgens de Psalm omhelzen deze twee elkaar. Maar ze vinden ook wel wat van elkaar. Liefde strekt haar armen uit, maar trouw vindt dat het ook wel inhoud moet hebben.
Als derde wordt Tsedeq genoemd. Dat kan je vertalen met:
· Recht
· Rechtvaardigheid
· Gerechtigheid
· Het juiste
· Trouw aan wet
Dit is weer de stevige kracht. De kracht die opkomt voor de rechten van de rechtelozen. Voor Jezus die opkomt voor de weduwe, wees en vreemdeling. Voor dat wat goed is om te doen. De tsadiq wandelt op de weg van God en leeft zoals God dat verlangt van mensen. Uiteindelijk is Jezus de ware rechtvaardige mensen.
En als laatste wordt de shalom genoemd. Dat kan je vertalen met:
· Vrede
· Heil
· Heelheid
· Welzijn
· Voorspoed
· Welbevinden
Shalom gaat dus verder dan alleen maar vrede, maar gaat over een staat van zijn waarin het leven goed is. Waarin er welzijn en voorspoed is.
Volgens Psalm 85 begroeten recht en vrede elkaar met een kus.
Alleen is het opnieuw zo dat het geen gelijkwaardige krachten zijn. Vrede is de zachte kracht die verbindt. Recht is een harde kracht die duidelijkheid wil en opkomt voor wat goed is in Gods ogen.
Deze vier deugden houden elkaar in evenwicht en dagen elkaar uit.
Want liefde zonder trouw is vluchtig
Maar trouw zonder liefde kan harteloos worden
Vrede zonder recht zorgt vaak voor onderhuidse spanningen waardoor het toch weer mis gaat
Recht zonder vrede is als handelen naar de letter van de wet in plaats van de geest.
De zachte krachten van liefde en vrede hebben de hardere krachten van trouw en recht nodig om duidelijk te maken waarvoor ze belangrijk zijn.
En andersom zorgen de zachte krachten weer voor de mildheid en verbinding, die soms zo hard nodig is.
In de mystieke traditie van de Middeleeuwen werden deze 4 deugden wel de vier dochters van God genoemd. 4 dochters die niet met, maar zeker ook niet zonder elkaar kunnen. Ze dansen een blijvende dans met elkaar, een dans die soms op een gevecht lijkt. Een gevecht om voorrang om de grootste te zijn, maar dan toch weer in balans gehouden door de andere deugden of krachten.
Volgens mij kunnen we dit heel goed naar onze huidige wereld en ons eigen leven vertalen. Het gaat de laatste jaren veel over waarheid. Wie heeft er gelijk? Wie heeft de waarheid aan zijn of haar kant? Daarin is van alles aan het verschuiven, maar je merkt dat het alleen heilzaam is als het samen gaat met het zoeken naar verbinding en vrede. Anders komen mensen alleen maar meer tegenover elkaar te staan.
Mark Rutte had het deze week in zijn eerste toespraak als NAVO hoofdman over dreiging en vrede. Een samenwerkingsverband waarin het gaat om trouw zijn aan elkaar. Maar je voelt de onzekerheid die er is. Hoe betrouwbaar zijn onze partners? Wat betekent vrede en recht voor hen?
Veel van de complexiteit van huidige problemen wordt duidelijker als we zien wat voor een ingewikkeld spel solidariteit, trouw, recht en vrede met elkaar spelen. Datzelfde kan gelden voor zaken waar we tegenaan lopen in vriendschappen, relaties, op het werk of in de kerk. Regelmatig is het dan de uitdaging om liefde, trouw, recht en vrede met elkaar te laten dansen, in plaats van ze te laten duwen en trekken aan elkaar.
Wat dit met het verhaal uit Lucas 3 te maken heeft?
We zien daar hoe Johannes gedreven wordt door een diep verlangen naar recht. Zijn gelijkenis over de boom die geen goede vruchten heeft brengt mensen ertoe de vraag te stellen: wat moeten we doen? Dan heeft hij het over delen met anderen, over tevreden zijn met wat je krijgt, over betrouwbaar zijn. Eigenlijk over die 4 deugden waardoor je de weg van God gaat als mens.
Daarin spreekt Johannes als profeet namens God over Zijn verlangen naar recht in deze wereld. Naar mensen die gaan op de weg zoals God voor ogen staat, omdat dat de enige weg naar shalom, naar werkelijke vrede is. Johannes laat merken dat het echt wel ergens om gaat en dat de keuze die wij als mens maken ertoe doet.
Johannes meent zijn oproep tot omkeer tot vergeving van zonden heel serieus. Uit alles spreekt een bevlogenheid en een inzicht in de mensen die aan het dwalen zijn op een heilloze weg. Een weg die hen verder van God en van elkaar af brengt.
En uit het laatste deel kan je opmaken dat Johannes verwacht dat de Messias die komt diezelfde gedrevenheid heeft. Johannes gebruikt het beeld van dopen met vuur en met Heilige Geest. Dat zal Hij die na hem komt doen zo zegt hij: mensen in vuur en vlam zetten. Jezus heeft ook echt wel wat stof doen opwaaien, maar misschien wel heel anders dan Johannes had gedacht. Zou een lijdende Messias in zijn verwachtingspatroon hebben gepast?
Uiteindelijk is Jezus de Messias. De redder van de wereld die in zijn leven en werken laat zien hoe in Gods ogen liefde, trouw, recht en vrede kunnen samengaan en wat daar het effect van is. Hoe heilzaam het is als die vier deugden samen dansen en elkaar in balans houden. Als de bevlogenheid voor recht en gerechtigheid samen gaat met liefde, trouw en vrede.
Uiteindelijk is het Jezus die als enige deze dans kan dansen en zo Gods droom voor de wereld en het leven van mensen dichtbij weet te brengen. Daarin gaat hij ons voor op Gods weg. Hij maakt de weg naar Hem begaanbaar. Als bron van hoop dat het echt kan dat liefde en trouw elkaar omhelzen en recht en vrede elkaar begroeten.
Wij mogen ons omkeren en met onze eigen zoektocht naar de balans tussen Gods adventsdeugden achter Jezus aangaan op weg naar God gaan. Of zoals Psalm 85 zo prachtig afsluit:
[12] trouw bloeit uit de aarde op,
recht ziet uit de hemel toe.
[13] De HEER geeft al het goede:
ons land zal vruchten geven.
[14] Het recht gaat voor God uit
en baant voor Hem de weg.
Amen
