31 december 2015, Oudjaarsavond 2015
Lezing: Prediker 3: 1-8
Tussen tijd en eeuwigheid
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Prediker is waarschijnlijk een wijsheidsleraar geweest in Jeruzalem, omstreeks het einde van de 3e eeuw vóór onze gebruikelijke jaartelling. Hoewel dus van respectabele leeftijd, is de inhoud van het bijbelboekje met zijn naam nog steeds herkenbaar, ook anno 2015.
Je houdt van Prediker, of niet. De één vindt Prediker een pessimist, een wat tobberige figuur, en de ander vraagt zich af wát Prediker gelooft, gelooft hij eigenlijk wel? Hij lijkt te twijfelen aan alles. Hij is als de postmoderne mens – de eeuwige scepticus, de twijfelaar.
Misschien is Prediker wel het beste te typeren als een zoeker, en daarom kan hij ons nu aanspreken. Hij is een zoeker naar God, naar Gods aangezicht, naar het oplichten van Gods aanwezigheid in zijn leven, in zijn bestaan. Hoe, wat en wanneer, dat weet hij niet precies aan te wijzen, maar hij heeft het goede gerucht gehoord, iets van Gods passie gevoeld en zien branden, en daarvoor blijft hij warm lopen. Dat wil hij horen, vatten, aanraken en zelf door aangeraakt worden.
Wat mij in Prediker altijd weer treft, is zijn relativering. Alles op z’n tijd, en hij somt alle aspecten van het leven op.
‘Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven’ (Prediker 3:2) en daarmee is het leven van begin tot einde omvat. Daarmee gaat Prediker door: wie meegeteld heeft: 4×7 verzen lang ‘er is een tijd om te..’ Prediker wil in deze opsomming inderdaad het hele leven omschrijven: 7 is het getal van de volheid en 4 de uithoeken van de aarde: alle 4 windstreken – daar gaat het om! Wat beoogt Prediker hiermee? Het is geen lijstje om af te vinken, als ware het een checklist voor het leven.
Rouwen hebben we gehad: check! Dansen: gedaan: check! Oogst is van het land: check! Opbouwen: zie het resultaat: check! Nee, zo is het niet!
Prediker brengt relativering aan: de tijden zijn zoals wij zijn. We helen, bouwen op, lachen en zoeken.
Maar: doden, breken, rouwen, verkillen en verliezen, dat doen we ook! Zoals wij zijn, zijn de tijden. Dat is het leven dat we van God gekregen hebben, in z’n totaliteit, dat wij met alle hoogte- en dieptepunten aanvaarden.
Dat zijn andere tijden dan de tijden waarin klokken op hol slaan, we slaaf zijn geworden van de tijd, deadlines en tijdschema’s. Om nog maar niet te spreken over de agendadruk! Wat zou er gebeuren als we vanaf nu allemaal relaxed met tijd om gaan? En al die vaste uitdrukkingen minder relevant worden. ’tijd is geld’ – dat klopt, maar wat heeft werkelijk waarde in mijn leven? ‘de tijd van je leven’ – maar altijd op zoek naar topervaringen, flitsend en glorieus, mag het ook iets minder?
Wij hebben 5 jaar in Zambia gewoond, dat weet u wel. De uitdrukking ‘Europeanen hebben de klok, Afrikanen de tijd’ – hoe cliché ook – , heb ik daar aan den lijve ervaren. ’s Ochtends, ’s middags en ’s avonds worden met een handgebaar aangegeven, als de zon ongeveer op die hoogte staat.
De bus met gasten arriveerde ‘in de middag’ en met zo’n rekbaar begrip ging ik vaak ‘in de loop van de middag’ maar ‘ns bij het busstation kijken of ze er al waren…. Ik heb vele uren doorgebracht met wachten. De kerkdienst kon nog niet beginnen omdat de dominee nog onderweg was, of om een andere nooit opgehelderde reden. Alle voorbereidingen voor de uitvaart waren nog niet afgerond, dus.. wachten. Wachten tot de supermarkt bevoorraad werd, misschien vandaag,
maar het zou ook morgen kunnen zijn….
Maar…. helemaal van de kloktijd los waren we in Zambia ook niet: het hele dagelijkse leven: wassen, koken, werken, naar school op het land het onkruid wieden, enzovoort kan alleen gebeuren tussen zonsopgang en zonsondergang: tussen 6 uur ’s ochtends en 6 uur ’s avonds. Een volle dag, zeker als er geen elektriciteit is.Dus een zekere mate van tijdsdruk was er wel degelijk! Zo eenvoudig is het dus niet met ’tijd’. En dan is Prediker opnieuw mij lief.
Prediker neemt geen genoegen met simpele antwoorden. Hij durft de diepste vragen van ons bestaan te laten staan – soms zijn er geen antwoorden, en gaat het leven inderdaad zoals het gaat:
‘er is een tijd om baren en een tijd om te sterven (Prediker 3:2)
Met deze eenvoudige observatie bepaalt Prediker ons bij wat ons gegeven is: het leven. Wie dit leven als geschenk ontvangt en bewaart, kan zich vrijmaken van de race tegen de klok, de race van nog meer, nog beter, nog verder en nog hoger.
De God die Prediker zo hartstochtelijk zoekt, heeft te maken met het leven zoals het is. Aan deze God mogen we ons toevertrouwen.
Aanvaard het leven en de tijden als gave, niet een opgave die je moet volbrengen, een klus maar een gave, een geschenk. Zo is de rustdag in de schepping niet een dag om bij te tanken – en dan er weer voluit tegenaan met al onze agenda’s. De rustdag is de dag dat je beseft dat je leeft voor het aangezicht van God die leven geeft, die ons ons leven gegeven heeft. De rustdag, omdat God uitrustte van zijn scheppingswerk. De rustdag, omdat we van Israel horen dat we geen slaaf meer zijn, van niets en niemand niet, ook niet van de tijd.
Vanuit dát besef mogen we leven. Genietend van alles wat ons geschonken is, aan liefde, vreugde, vrede, mensen om ons heen, en ook de tijd.
Genietend en vertrouwend dat ons leven in Gods handen is, deze tijd, tot in eeuwigheid.
Amen
