4 oktober 2015
Wij lezen uit het Psalter: Psalm 119:97-105
Wij lezen uit de Thora: Exodus 20:1-17
Wij lezen uit de profetie: Jesaja 55:10 en 11
De Psalmist zingt een loflied op de Thora, omdat hij blij en dankbaar is dat God ons de nodige richtlijnen voor een goed leven heeft gegeven. Wij hoeven het dus niet zelf allemaal uit te zoeken; een hele opluchting! Opnieuw een teken dat God ons niet aan ons lot overlaat, maar ons aan alle kanten helpt om iets moois, iets goeds van het leven te maken.
In Zijn heilzame richtlijnen raadt God ons een aantal handelingen af door ons aan te raden om bepaalde grenzen niet te overschrijden, omdat niemand daarmee gebaat is. Opnieuw een teken dat alleen de God van Israël niet zozeer boven ons staat als wel naast ons staat. God denkt met ons mee, Hij handelt steeds in ons belang en wil vanaf het prille begin, heel principieel, dat iedereen een goed en veilig leven kan leiden. Daartoe vraagt Hij in Zijn geboden van ons om respect op te brengen voor medemensen. Dan wordt ook ONS territorium niet bedreigd, maar kunnen wij vrij en blij onbezorgd leven.
In Zijn leefregels legt de God van Israël ons niets dwingend op. Hij legt ons wel het nodige na aan het hart om ons te behoeden voor het kwaad dat een mens schaadt. Niet doen, daar wordt niemand beter van. Niet aan andermans bezit komen, medemensen niet schofferen. Aan ons de keuze of wij wat in deze goede raad van God zien of niet. Aan ons de keuze of wij al dan niet karakter tonen. Aan ons de keuze of onze hebzucht groter is dan ons verstand.
Onze vrije wil wordt dus volledig door God gerespecteerd doordat Hij ons de vrijheid geeft om het goede te doen, om een hechte band met medemensen op te bouwen en van een maatschappij een samenleving te maken. Zonder de heilzame invloed van Wet en profeten komt er geen gezonde samenleving tot stand, want wie Gods waarden respecteert leeft volgens waarden en normen die mensen alleen maar goed doen, nooit in ons nadeel zijn. Daarom hecht Israël zoveel waarde aan Gods Thora, Gods heilzaam onderricht, dat ruimte in ons leven schept, zodat het binnen de omheining van de Thora goed leven is. Een veilig afgebakend terrein waaruit indringers met kwade bedoelingen worden geweerd, op veilige afstand worden gehouden. In Israël is geen ruimte voor onrecht en dictators.
Met Zijn o zo fundamentele geboden probeert God vooral inzicht bij ons te kweken in hoe je het best met elkaar om kunt gaan: vreedzaam en betrokken in plaats van berekend en afstandelijk. Psychologisch inzicht en ethiek maken ons zoveel wijzer, zorgzamer, verstandiger, evenwichtiger. Zoveel inzicht roept alleen maar waardering voor je behoedzame houding op. Je bent er dus bij gebaat als je deze leefregels respecteert. Daarom zingt deze Psalmist, dankbaar voor zoveel gaven van God, zijn loflied op de Thora.
God probeert ons steeds weer te behoeden voor het kwaad. Mijd daarom elke handeling waarvan je van tevoren kan weten dat die slecht is en tot niets leidt. Denk niet dat jij slim bent en de dans wel zult ontspringen. Er bestaan nu eenmaal geen uitzonderingen op doordachte regels, dus ook niet op de leefregels die je alleen maar vooruit willen helpen, je ontwikkeling willen bevorderen in plaats van blokkeren. Het zijn geen VERboden, maar GEboden, raadgevingen, aanwijzingsborden. Je kunt dus niet meer zeggen dat je de juiste richting niet kent.
Doe wat IK wil, volbreng wat IK gebied. Dat zegt God niet, omdat Hij Zijn wil per se wil doordrijven, maar omdat dat het beste is voor alle mensen. God denkt inclusief, terwijl andere goden, net als ideologieën, alleen maar exclusief denken: mensen uitsluiten en uitbuiten, alleen maar slachtoffers maken.
Met Zijn leefregels werpt God een verhelderend licht op ons bestaan met zijn wirwar aan mogelijkheden. Opdat wij tot goede keuzes komen, laat Hij Zijn licht schijnen op de ingewikkelde situatie van ‘hoe geef ik mijn leven zo vorm en inhoud, dat het een voor ALLEN goed leven is?’ Omdat het Hem gaat om fundamentele levensvragen en dito keuzes, neemt God ons ook hier bij de hand en leert Hij ons zo te leven, dat ons leven de moeite waard is, voor onszelf èn voor anderen. Het gaat God altijd weer om een zo groot mogelijke actieradius van goedheid en zegen.
Voor de zoveelste keer leert God ons elke vorm van egoïsme en egocentrisme af. In het goede leven gaat het om nabijheid, altruïsme, medemenselijkheid. Daarom hebben openheid in plaats van een verborgen agenda, en betrokkenheid in plaats van een klein wereldje hier het laatste woord. God zet in de Tien Woorden de luiken wijd open, zodat wij verder kijken dan onze neus lang is en net even meer doen dan men gewoon vindt. Dat tandje hoger, dat net even beter, is alleen maar boeiend, inspirerend en heilzaam. Wij worden hier niet overvraagd, maar komen pas tot ons recht als wij volgens deze heilzame richtlijnen vorm en inhoud geven aan ons leven. Daarom zingt deze Psalmist, dankbaar voor zoveel goede gaven van God, zijn loflied op de Thora.
Met deze leefregels brengt God rust in ons bestaan, maakt Hij een eind aan de onrust van opgejaagd wild zijn, altijd maar weer een mogelijke prooi zijn van de firma list en bedrog, altijd er op verdacht moeten zijn dat anderen je een hak zetten. Met deze leefregels bakent God een veilig terrein af. Binnen de omheining van de Thora is het goed toeven, voor alle mensen.
Opdat een mens een goed en gerust leven kan leiden gunt de sabbat ons de heilzame rust die een 24-uurs-economie ons pijnlijk onthoudt. Hoe dom kunnen mensen zijn om elkaar die rust NIET te gunnen.
God behoedt ons voor de afgod economie, die ons alleen maar een eenzijdige kijk op de werkelijkheid geeft die op allerlei terreinen onzekerheid teweegbrengt in plaats van rust en vrede. Wanneer mensen alleen maar interessant zijn zolang zij kunnen werken, waar mensen met het grootste gemak worden afgeschreven, is er iets niet goed, worden mensenrechten geschonden. Een mens leeft niet om te werken. Arbeid is niet het hoogste doel in het leven. Je werkt om volop te kunnen leven. Je moet dus ook de gelegenheid hebben om op adem te kunnen komen. Alleen Gods heilzame richtlijnen stellen ons daartoe in staat. Daarom is het oliedom je niet aan deze zo bijzondere richtlijnen te houden.
Gods geboden maken ons duidelijk dat het God gaat om een optimaal gevuld bestaan, om welzijn voor alle mensen. Welzijn begint met geen grenzen overschrijden, waardoor de ander zich belaagd, in het nauw gedreven voelt. Welzijn begint met geen macht of geweld gebruiken, maar je spontaan in dienst stellen van anderen door liefdevol, diakonaal te handelen. Pas dan voelen mensen zich bij je op hun gemak, veilig en geborgen.
Dankzij Gods volk Israël krijgen wij de kans om bij het licht van Gods geboden te leven. Daarom zingen wij dankbaar voor zoveel goede gaven dit loflied op de Thora met de Psalmist mee. Amen.
