31 juli 2011
Gemeente van Jezus Christus,
Als het getal drie voorkomt in de verhalen van de bijbel, dan staat er iets te gebeuren.
Iets speciaals.
Iets dat met God te maken heeft.
Het getal 3 is eigenlijk een seintje van de schrijvers:
Let op! Er is verandering op komst.
Vandaag gebeurt er iets bij Abraham wanneer hij op het heetst van de dag voor zijn tent zit.
In de verte ziet hij drie mannen staan.
Ja, ziet hij het echt?
Het lijkt wel een fata morgana.
Het land zindert van de hitte op dit uur van dag.
Abraham knippert nog eens met zijn ogen.
Nee, het zijn echt 3 mensen die daar staan,
En iets in hem doet hem plotseling opstaan,
Iets in hem zegt: geen tijd te verliezen!
En nog voor Abraham er goed en wel over na heeft kunnen denken, rent hij de mannen tegemoet.
En als ie bij ze is,
buigt hij diep, en nodigt ze uit,
in zijn tent,
om te eten, om uit te rusten:
dat is het maximale wat Abraham op dat moment kan geven
als mens en hij biedt het deze drie gasten aan.
Vlug, roept hij naar Sara zijn vrouw, drie schepel fijn meel,
staat er in de tekst. Maak deeg en bak brood.
Ook hier weer drie. Drie schepel.
Wat is een schepel?
Een schepel is eigenlijk een oud-nederlands woord.
En het is een inhoudmaat van nou, zeg ongeveer, 10 liter.
3 schepel.
Dat is dus, 3x 10, 30 liter.
30 liter meel???!
Dat is natuurlijk krankzinnig veel.
Dan zou Sara de volgende dag
nog niet klaar zijn met brood bakken.
Misschien is ook hier het getal drie weer een seintje.
Misschien voor de overvloed,
de overvloedigheid
van de gastvrijheid van abraham en sara.
Maar misschien geeft het ook al iets aan
over het mysterie van het bezoek van de drie mannen,
en de boodschap die zij komen brengen,
en die meer, ja overvloediger, blijkt dan
Sara en Abraham,
hadden kunnen verwachten.
Eeuwen later, in de 14e eeuw,
maakte een Russische schilder Andrei Roebljov een schilderij
van dit verhaal.
Het is een icoon, misschien wel een van de bekendste.
En wat we hier zien, deze icoon, heeft dan ook die
typische eigenschappen
die een ikoon tot een ikoon maken.
Het doet wat vreemd aan.
Er is geen diepte, de maten kloppen voor ons gevoel niet.
Het landschap is onaards bijna.
Dit is niet omdat die ikonenschilders nou zo slecht waren
in schilderen.
Het is om iets anders aan te geven.
Met dat onaardse wordt eigenlijk duidelijk gemaakt,
dat het hier niet gaat om een voor ons bekende werkelijkheid,
maar dat alles wat er op die ikoon gebeurt
en de figuren die zijn afgebeeld
dat die deel zijn van iets dat niet van hier is.
Maar wat zien we?
Laten we eerst een rustig gaan kijken.
Nou, we zien in ieder geval drie figuren.
Of het mannen of vrouwen zijn, is niet goed te zien.
De drie gezichten lijken vrijwel identiek.
Deze drie figuren zitten aan een tafel,
Daarop staat een kelk.
De voeten van de voorste twee figuren,
de voeten die we kunnen zien,
raken de grond niet, maar rusten op een soort
voetenbankjes.
Misschien een indicatie van hun onaardsheid.
De vleugels en hun aureolen,
Die lichtkransen om hun hoofd, versterken dit gegeven.
De figuur helemaal rechts neigt met het hoofd
naar diegene naast hem, die op zijn beurt
die knik doorgeeft naar de figuur helemaal links.
De meest linker figuur kijkt weer naar
de figuur aan de rechter kant,
En ook de vingers van zijn hand volgen die beweging,
En samen met de vingers van de hand van de figuur
in het midden,
lijkt er iets van een cirkel te ontstaan,
Een cirkel, die vorm van oneindigheid, als verbinding tussen
op het oog bijna identieke figuren.
Op de achtergrond zien we helemaal links een huis,
En helemaal rechts een zweem van een berg,
misschien dat de kleuren en tekening al wat zijn vervaagd in
de loop van de eeuwen.
En in het midden een boom.
Staat die misschien voor de eik van Mamre, de boom
waarmee het verhaal van vandaag begint?
Roebljov’s ikoon heeft niet als titel:
‘drie gasten bij Abraham en Sara’,
maar de titel ‘De heilige Drie-eenheid’.
En daarmee is een interpretatie.
Een interpretatie
van het verhaal, van wat er daar gebeurde
bij Abraham en Sara.
Want was het God zelf die zij verwelkomden?
Het is heel lastig om te zeggen wie of wat God is.
God is eigenlijk een mysterie,
Iets waarover je misschien helemaal niets kúnt zeggen.
Maar wie iets meemaakt dat raakt aan of voelt als
dat mysterie die begint te zoeken naar woorden,
die wil er iets over vertellen.
Daarom die verhalen,
vol taal en retoriek die ons daarover proberen te vertellen:
Hier gebeurt iets wat verder gaat dan onze eigen
werkelijkheid. Dan onze eigen verwachting.
Ook een beeld kan zo’n middel zijn.
Zo worden ikonen ook wel
vensters op de eeuwigheid genoemd.
Niet het ikoon, niet het beeld zelf, moet worden aanbeden,
Maar dat wat het probeert present te stellen.
Het is een middel,
om in verbinding te komen met dat waar eigenlijk
alle woorden en alle beelden ontoereikend voor zijn.
God is als een vader, een schepper, een begin.
En als een zoon, een nabijheid, een licht in de wereld
En God is als Geest, die ons optilt en doet ademen.
Taal en beeld zijn middelen,
zoals ook de getallen waar wij ons
deze weken mee bezig houden dat zijn.
Niet het beeld, de taal of de getallen zelf zijn heilig,
Niet de ikoon, of het getal drie,
moeten worden aanbeden,
maar ze brengen ons verder in dat geheim.
Van dat wat eigenlijk niet uit te leggen of
af te beelden is.
Drie gasten kwamen bij Abraham.
Drie, er gaat iets gebeuren.
Was het God?
De oude vrouw Sara krijgt een kind.
Een symbool van iets nieuws.
Het leven gaat verder op een onverwachte manier.
Schilderijen hebben vaak een verdwijnpunt.
Daar komen de lijnen van het perspectief samen.
Vaak ligt dat verdwijnpunt verderop in de horizon, in de verte, van het schilderij.
Maar hier in het ikoon
als we de lijnen van de voetenbankjes volgen,
vinden we een omgekeerd perspectief.
Het verdwijnpunt komt eigenlijk vóór het schilderij uit,
Bij ons zelf.
En sluit ons op die manier in.
Alsof datgene wat is afgebeeld
ons al omvat.
God is een mysterie.
misschien omvat het óns al
nog voordat wíj het kunnen verwelkomen.
Amen
