24 mei 2015, Pinksteren
Lezingen:
Hooglied 4:12-5:1
Handelingen: 2:1-11
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
De liefde uit Hooglied, weinig verhullend in poëtische taal beschreven. Rood, de kleur van de liefde. De heilige Geest die op Pinksterdag geschonken is aan de gepassioneerde en begeesterde Petrus,en ook aan ons. Het komt bij elkaar vandaag in het woord passie. Passie als taal van het hart, taal van onze harten, met respect voor elkaar, met openheid naar elkaar. Passie kan ook doorschieten, grensoverschrijdend zijn, het respect voor de ander is dan zoek. Over die beide kanten van passie gaat het vanmorgen.
We beginnen in de tuin uit Hooglied. Al deze planten staan erin – ik ken lang niet alles, op internet kun je de plaatjes wel vinden. Het is een kleurig en geurig geheel: het liefdesrood van de granaatappel, de geur van kaneel en wierook. Hoe fysiek, hoe lichamelijk willen we het hebben? In de kerk zijn we nog al eens met ons hoofd bezig: we denken na en we formuleren. We vergeten vaak ons lichaam: waarmee we aanraken en aangeraakt worden, proeven en ruiken, vrijen, dansen en zingen. Hooglied zoemt in op dit aspect van ons menselijk bestaan: lichamelijkheid, compleet met erotiek en seksualiteit. Hoe duidelijk willen we het hebben?
Om te beschrijven hoe de geliefde eruit ziet, gebruikt de schrijver poëzie. De beelden en geuren van de planten, bloemen, struiken en bomen in deze tuin tuimelen over elkaar heen. Prachtig! Het lijkt wel het paradijs! Het zijn inheemse planten en exoten: planten uit alle windstreken. Met deze bloemrijke taal beschrijft de geliefde zijn of haar liefde: zo uniek, zo enig, deze is het! De liefde wordt beantwoord in dit gedeelte uit Hooglied. Er is sprake van verleiden en een ingaan op die verleiding, vraag en antwoord. Mooi!
De meisjes van Jeruzalem geven als een koor commentaar op dit alles: ‘Eet, vriend en vriendin! Drink, en word dronken van liefde!’ (Hooglied 5:1) Prachtig, mooi, geweldig! De superlatieven zijn ontoereikend om de schoonheid van de liefde tussen twee mensen in alle facetten, van hart en ziel, en huid en haar, zielsverbondenheid en seksualiteit te verwoorden.We zijn er in de kerk goed in om zo over de liefde te spreken, over iets dat mooi, prachtig en geweldig is. In vieringen van liefde en trouw doe ik dat dan ook, graag en met verve!
Maar… als het om de liefde gaat, en om lichamelijkheid, is er ook die andere kant. Die andere kant van nemen, zonder wederzijdsheid. Van geschonden vertrouwen en zoekgeraakt respect, van mensen die grenzen van andere mensen overgaan. Kinderen nog die moeten meemaken dat ze ongewenst worden aangeraakt op intieme plaatsen. Vrouwen die verkracht worden als oorlogshandeling. Mensen die hun (machts)positie misbruiken voor eigen gerief.
Als we ’t al met moeite over lichamelijkheid hebben in de kerk, over deze kant van vermeende liefde en grensoverschrijdende lichamelijkheid hebben we het al helemaal niet! We zouden het wel voor waar willen hebben dat het ‘bij ons’ niet gebeurt, de werkelijkheid is anders. Jaren van geheimhouding en schaamte en daardoor niet kunnen genieten van intimiteit met wie je lief is, mensen die daardoor beschadigd zijn en voor het leven getekend, misschien kennen we hen wel, of zijn we het zelf. Mensen die moeite hebben als er in de kerk uit Hooglied gelezen wordt, want daarin is het zo mooi, liefde, lichamelijkheid, seksualiteit, zó mooi… en ik? Ik ben dat kwijt geraakt, door het grensoverschrijdende gedrag van die ander, het gebrek aan respect. Die ander die heel vaak een bekende is….
Ik stip dit thema niet aan om vandaag het feestje van Pinksteren te verpesten. Het gaat mij om de passie! Passie is mooi, prachtig en geweldig! Gepassioneerde liefde, ik hoop altijd dat velen daarvan genieten.
Passie ook op andere terreinen: Iemand die met passie z’n werk doet, of zich met passie inzet voor de samenleving als vrijwilliger. Denk aan de kerk, de voedselbank, de politiek, de sportvereniging. Iemand die met hart en ziel, gepassioneerd muziek maakt. Zoiets roept bewondering op. Mooi, prachtig geweldig dat iemand dat doet en kan, het werkt aanstekelijk en het vuurtje van enthousiasme gaat door. Als jij niet een talent hebt om te zingen, kun je er van genieten als een ander dat wel kan.
Aan passie kun je je ook branden! Passie is spelen met vuur. Je bent jaloers op wat hij met verve doet – en jij niet kunt. Jouw ouder die zich voor iedereen inzet, is niet altijd thuis ’s avonds…
Dé gepassioneerde apostel bij uitstek is Petrus. Dat is hij al in de periode dat hij samen met de 11 andere discipelen met Jezus rondtrekt. Hij loopt Jezus over het water tegemoet, zonder erover na te denken. Petrus wil als Jezus op de berg Mozes en Elia ontmoet, daar blijven, deze hemelse situatie bewaren en tenten opslaan. Petrus wil totaal gewassen worden, en niet alleen de voeten. Petrus verloochent Jezus, niet 1x, maar 3x keer. Petrus heeft wellicht één van de moeilijkste momenten van zijn leven als hij in een pittig gesprek met de verrezen Heer aan hem zijn liefde opnieuw verklaart, waarna hij de kudde mag weiden. Die Petrus dus houdt hier vandaag met Pinksteren een gloedvol verhaal.
Petrus is bezield en begeesterd door de geest van God, die mensen in beweging zet, de ramen opgooit, die de apostelen uit hun bovenkamer doet waaien. Hij vertelt aan iedereen die het maar horen wil over de grote daden van God.
Hoe zouden ze elkaar verstaan? Het is Babel omgekeerd, vertelde ik afgelopen maandag in de preekvoorbereidingsgroep. De opsomming aan volkeren staat voor de toenmalige bewoonde wereld – iedereen dus! Iedereen verstaat Petrus en zijn vrienden, ze hebben allemaal eenzelfde ervaring!
Is er een universele taal? Een taal die taalbarrières overstijgt? Kinderen kunnen daar gemakkelijker dan wij overheen stappen. Zij communiceren in hun eigen taal naast en met elkaar in de speeltuin. Handen-en-voeten-taal werkt vaak ook wel, maar daar kun je ook de boot mee missen. En toch, iemand vertelde van een uitwisseling tussen twee gemeenten, waar je elkaar nauwelijks kon verstaan, maar waar het samen zingen: andere woorden, dezelfde muziek en het samen bidden van het Onze Vader zo verbindend werkte. Is de taal van de muziek zo’n universele taal? Versta je elkaar in de taal van de liefde? Ik houd ’t op de taal van het hart. De taal waarin je hart laat spreken, naar wie je op je weg tegenkomt.
De gepassioneerde Petrus verkondigt dat Jezus niet dood is, geen verleden tijd, maar tegenwoordige tijd. Hij is present als de levende Heer, die door zijn Geest nog steeds mensen aanspreekt, tot leven wekt, tot omkeer en passie. Het verhaal van Jezus raakt ons nog steeds, zijn inzet voor het koninkrijk van vrede en gerechtigheid geeft ons richting. Als we dit visioen, deze passie niet zouden hebben, vallen we in de kortste keren terug in onze eigen vrome of goddeloze bedenksels.
Bij Petrus werkt het: mensen keren zich om en maken een nieuw begin. Ze kiezen voor de weg van Jezus. Dat doen ze niet in hun eentje, maar met anderen samen, 3000 op één dag zelfs. En zo ontstaat de eerste christengemeente.
[ Het gebrandschilderde raam is afkomstig uit de Petruskerk in Rostock (Duitsland)]
Pinksteren is dat mensen een geméénte gaan vormen en – zoals Lucas het zegt –
’trouw blijven aan het onderricht van de apostelen, de gemeenschap, het breken van het brood en de gebeden’. Hier loopt het Pinksterverhaal dus op uit: op een gemeente die zich steeds weer oriënteert op het verhaal van Jezus. Een gemeente aangeraakt door God, een gemeente die zich daardoor laat samenbinden tot een gemeenschap, waarin je naar elkaar omziet. Een gemeente met uitstraling en passie.
Mooi, prachtig, geweldig! Is er bij deze passie ook een achterkant? Die gevaarlijke kant aan de passie voor het evangelie? Ja, dat denk ik van wel. Ik ga nog even terug naar Hooglied: de ‘zij-figuur’ roept de noordenwind en de zuidenwind op om door haar hof te waaien. De noordenwind is de scherpe wind, de straffe wind. De zuidenwind is het tegenovergestelde: de weldadige milde Geest van liefde.
‘Doe ons maar een zwoele warme wind’ zeiden we tegen elkaar toen het afgelopen maandag zo guur was. Dat zouden we wel willen. En toch: juist díe eenzijdigheid is gevaarlijk! Pinksteren laat ons zien, de gepassioneerde Petrus laat ons horen, dat we elkaar kunnen verstaan, dat onder de gehele bewoonde wereld eenheid ontstaat in de grote daden van God. De grenzen open en het dak eraf: we verstaan elkaar van hart tot hart!
Wie deze vurigheid, passie van Pinksteren beperkt tot ons kent ons, en onderlinge gezelligheid, waar we aan één woord genoeg hebben, waar de gewoonte de boventoon voert, daar wordt de passie besloten en opgesloten. Dát is de achterkant van de passie van Pinksteren.
Pinksteren zet alles op z’n kop, niets is meer zoals het was, zoals dat in de liefde gebeurt,
zoals dat gebeurt als twee mensen elkaar innig beminnen. Die passie, daar teken ik voor!
Amen
