22 mei 2022
Gemeente van Jezus Christus,
Daar gaan ze, een paar kleine figuren in een grootse, kale omgeving. Zo begint het boek Ruth. Met de mededeling dat in de tijd van de Rechters een man, zijn vrouw en hun twee zonen wegtrekken om als vreemdeling in Moab te gaan wonen. Een laatste redmiddel voor waarschijnlijk een wanhopige familie. Anders laat je niet alles wat je kent achter je. In Bethlehem, het huis van brood, is geen brood meer te vinden….
Corja Bekius weet hun verlorenheid goed te verbeelden in haar eerste schilderij bij het boek Ruth. De komende weken zullen we een paar meer van haar werken voorbij zien komen.
Corja Bekius weet hun verlorenheid goed te verbeelden in haar eerste schilderij bij het boek Ruth. De komende weken zullen we een paar meer van haar werken voorbij zien komen.
Jeanette van Andel schreef bij het schilderij de volgende tekst:
Altijd wel ergens is er honger,
Of oorlog, of een onwelgezind regime.
Altijd wel ergens op enig moment
Pakken mensen zich op om te gaan.
Ze gaan.
Of oorlog, of een onwelgezind regime.
Altijd wel ergens op enig moment
Pakken mensen zich op om te gaan.
Ze gaan.
Een vluchtverhaal groeit gaandeweg.
Aan incidenten, doodlopende wegen
En zoekgeraakte proporties geen gebrek,
Maar altijd wel ergens op enig moment
Is er dat ene gastvrije gebaar.
Aan incidenten, doodlopende wegen
En zoekgeraakte proporties geen gebrek,
Maar altijd wel ergens op enig moment
Is er dat ene gastvrije gebaar.
Daarvan leeft de hoop op bestaan.
Ze gaan.
Ze gaan.
Zo begint het boek. Met mensen die op weg gaan omdat er voor hen geen toekomst is op de plek die ze hun thuis noemen. Ze gaan op weg om als vreemdeling ergens anders te wonen.
We voelen daarmee gelijk hoe actueel het verhaal is, omdat ‘altijd wel ergens op enig moment’ heel dichtbij komt. Met de verhalen over hongersnood in Kenia, Somalië en Ethiopië. 23 miljoen mensen worden daar bedreigd door ernstige hongersnood maakte Oxfam Novib deze week bekend. Het komt dichtbij door de oorlog in Oekraïne. Hier in Weesp wonen mensen die ontheemd zijn door het geweld in hun thuisland.
We voelen daarmee gelijk hoe actueel het verhaal is, omdat ‘altijd wel ergens op enig moment’ heel dichtbij komt. Met de verhalen over hongersnood in Kenia, Somalië en Ethiopië. 23 miljoen mensen worden daar bedreigd door ernstige hongersnood maakte Oxfam Novib deze week bekend. Het komt dichtbij door de oorlog in Oekraïne. Hier in Weesp wonen mensen die ontheemd zijn door het geweld in hun thuisland.
De impact hiervan besefte ik toen ik afgelopen week bleef hangen bij het tv programma ‘de gevluchte gast’ van Özcan Akyol. In de aflevering die ik zag interviewde hij Ahoo Shadidy, afkomstig uit Afganistan. Zij wist vorige zomer, tijdens de chaotische overnamen van de macht door de Taliban, Kabul te ontvluchten. Samen met haar zussen had ze daar een schoonheidssalon en zelf was ze tatoo artiest. Iets wat in die cultuur heel veel weerstand opriep. Ahoo kwam op mij over als een moedige en strijdlustige vrouw die op haar manier opkwam voor de rechten van vrouwen in haar thuisland.
Zij zegt op een gegeven moment: ‘voor altijd vertrekken naar een plek die je niet kent, leven als je je huis hebt verlaten was en is heel moeilijk.’ Het raakte me diep om haar dat zo te horen zeggen. Er sprak zoveel verdriet uit.
Zij zegt op een gegeven moment: ‘voor altijd vertrekken naar een plek die je niet kent, leven als je je huis hebt verlaten was en is heel moeilijk.’ Het raakte me diep om haar dat zo te horen zeggen. Er sprak zoveel verdriet uit.
Voor het eerst van haar leven is ze niet bang en voelt ze zich gerespecteerd en gezien als vrouw. Vanaf een afstand bekeken zou je zeggen dat dit heel veel waard is. Toch zou Ahoo, als het enigszins kan terug gaan naar haar geboorteland. Dat was haar thuis, daar had ze een missie in haar leven. Daar voelde ze zich, ondanks alles, een sterke vrouw.
Via zo’n heel actueel verhaal realiseerde ik me opeens wat een bewogen leven de drie vrouwen uit ons verhaal gehad hebben. Ze dragen heel wat met zich mee als we ze ontmoeten.
Naomi, de gelukkige betekent haar naam, is meegegaan met haar man Elimelech. In Moab verliest zij eerst haar man en later overlijden haar zoons. Als weduwe, zonder zoons om voor haar te zorgen en zonder andere familie om haar heen is haar bestaan heel moeilijk. Daarom pakt zij het initiatief en staat op om terug te keren naar Betlehem zodra zij hoort dat God het volk weer brood heeft gegeven. Dat past bij haar karakter, want het hele boekje lang is Naomi initiatiefrijk en vindingrijk.
Orpa, zij die zich omdraait betekent haar naam, is getrouwd met Kiljon wat ‘de zwakke’ betekend. Zij heeft haar man verloren en er wordt niets over kinderen vermeld.
Ruth, vriendin of ook verkwikking betekent haar naam, kent eenzelfde lot als haar schoonzus Orpa. Ze is getrouwd met de buitenlander Machlon, wiens naam ‘de zieke’ betekent. Ze zijn tien jaar getrouwd en hebben geen kinderen gekregen. Nu hij is overleden is haar toekomst onzeker.
Samen komen ze in actie, wanneer Naomi dus hoort dat er weer te eten is in Betlehem. Ze verlaten de plaats waar ze gewoond hebben. Er is opeens beweging, ze staan op en gaan, maar dat komt vervolgens vrij abrupt weer tot stilstand. Alsof ze op een grens stuiten, letterlijk dan wel figuurlijk. Voorbij dat punt is de keuze definitief. Is het wijs om te gaan? Wat ligt te wachten en wat laat je achter?
Zo ontrolt zich een emotionele scène tussen deze drie vrouwen met ieder hun eigen rugzak vol bagage. Opnieuw een paar kleine figuren in een intimiderende omgeving. Naomi die zich vertwijfeld afvraagt wat voor toekomst zij haar schoondochters te bieden heeft. Het is liefdevol hoe ze hen de kans geeft om net als zij terug te keren naar wat vertrouwd is: ‘gaan jullie nu maar allebei terug naar het huis van je moeder. Moge de Heer zo goed voor jullie zijn als jullie voor mij en mijn gestorven zonen zijn geweest’. Ze heeft oog voor wat Orpa en Ruth voor haar en haar familie hebben over gehad en ze geeft hen nu hun vrijheid terug. Aan haar zijn ze niets meer verplicht. Met een kus laat ze hen gaan.
Al wil ze eerst niet, na nog wat argumenten van Naomi, kiest Orpa ervoor om inderdaad terug te gaan. Zij draait zich om en keert terug. In vergelijking met Ruth komt Orpa er soms slecht vanaf. Alsof zij de mindere, slechtere keuze gemaakt zou hebben. Het verhaal zelf geeft daar geen aanleiding toe. Ze neemt liefdevol, tot tranen toe bewogen afscheid van haar schoonmoeder. Een keuze waar ze alle vrijheid toe had om die te maken.
Ruth maakt haar eigen keuze. In plaats van terug te keren, een woord dat maar liefst 12 keer voorkomt in dit hoofdstuk, gaat zij door. Zij voelt zich geroepen om een andere weg te gaan. Net als Abraham verlaat zij haar geboortegrond om naar een land te gaan dat ze niet kent. Zo staat zij als vrouw tussen hele grote namen uit de traditie van Israël. Tegenover de tijd van de rechters, waarin iedereen deed wat goed was in hun eigen ogen, kiest Ruth ervoor om te doen wat goed is voor een ander, voor Naomi.
De kunstenares Anneke Kaai heeft dit portret van Ruth geschilderd. Ze schrijft erbij: ‘verdriet, toont de helft van haar gezicht: afscheid van je land, afscheid van je liefste, daar begraven. Afscheid van je familie, van je schoonzus met wie je pijn deelde. De andere helft van haar gezicht: vastberadenheid. Blijven bij je schoonmoeder, ‘uw volk is mijn volk, Uw God is mijn God.’
De kunstenares Anneke Kaai heeft dit portret van Ruth geschilderd. Ze schrijft erbij: ‘verdriet, toont de helft van haar gezicht: afscheid van je land, afscheid van je liefste, daar begraven. Afscheid van je familie, van je schoonzus met wie je pijn deelde. De andere helft van haar gezicht: vastberadenheid. Blijven bij je schoonmoeder, ‘uw volk is mijn volk, Uw God is mijn God.’
Zo weet Anneke Kaai in beelden te vangen wat Stef Bos in woorden weet te vangen in zijn Lied van Ruth. De dilemma’s waar Ruth voor staat daar aan de grens. De gespletenheid die ze gevoeld moet hebben. De moed die nodig was om de keuze te maken. Een moed die erkend wordt, want verderop in het boek zegt Boaz dat iedereen in Betlehem weet wat een moedige vrouw Ruth is.
Het is de trouw van Ruth, die een omkeer weet te brengen in het toch vrij troosteloze verhaal van het begin van het boek. Een trouw die zij zelf zo mooi onder woorden weet te brengen met haar belijdenis: waar u gaat, ga ik, waar u slaapt zal ik slapen, uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. Bij die woorden ontstaat de voorzichtige hoop dat er een toekomst is. Niet alleen voor haar en voor Naomi, maar voor heel Israël. Want uiteindelijk wordt zij de overgrootmoeder van de grote koning David.
Dat alles begint bij haar vastberadenheid en moedige trouw. Haar liefdevolle goedheid voor haar schoonmoeder. Daarmee brengt zij een eigenschap tot leven die tot een van de kerneigenschappen van God hoort. Van God wordt ook vaak gezegd dat hij trouw is, dat hij niet loslaat wat zijn hand begon, zo zeggen we aan het begin van elke kerkdienst. Het verhaal van Hemelvaart en Pinksteren laat zien hoe Jezus trouw is aan zijn volgelingen. Hij laat ze niet zomaar achter.
Misschien staat trouw in onze tijd niet zo in een gunstig daglicht. In onze vluchtige tijd waarin we vooral vrij willen zijn kan trouw ons in de weg staan. Maar als ik eerlijk ben, dan is liefdevolle trouw een heel belangrijk gegeven in mijn vriendschappen en familierelaties. Elkaar niet zomaar loslaten, er voor elkaar zijn in mooie maar ook moeilijke tijden. En soms heb ik niets meer te bieden dan mijn trouw. Als iemand door een moeilijke periode heengaat en de toekomst onzeker is. Dan is soms het enige wat ik kan zeggen: ik ben er voor je en laat je niet los. In heel veel gevallen blijkt dat het enige nodige te zijn.
Natuurlijk zijn er momenten waarop trouw geen optie is. Waarop het juist nodig is om elkaar los te laten en afstand te nemen. Daar valt nog van alles over te zeggen. Maar voor die momenten waarop je denkt: ik zou meer moeten doen dan alleen maar er te zijn en het vol te houden samen met iemand wil ik zeggen: jouw trouw kan al zoveel betekenen.
Natuurlijk zijn er momenten waarop trouw geen optie is. Waarop het juist nodig is om elkaar los te laten en afstand te nemen. Daar valt nog van alles over te zeggen. Maar voor die momenten waarop je denkt: ik zou meer moeten doen dan alleen maar er te zijn en het vol te houden samen met iemand wil ik zeggen: jouw trouw kan al zoveel betekenen.
Ruth, en zoals later ook zal blijken Boaz, laten zien hoe trouw alles met God te maken heeft. Met wat zijn diepste verlangen is voor hoe mensen met elkaar en met Hem omgaan. Hoe God zelf met deze wereld en zijn kinderen omgaat. Vastberaden en trouwe liefde blijkt in staat om mensenlevens en misschien wel de wereld te veranderen.
Via moedige mensen
Die niet zonder angst en verdriet
Maar wel met vastberadenheid
trouw zijn aan hun hoop
En aan de mensen met wie zij op weg zijn
Gaat de weg verder
Kan God zijn zegen schenken
Aan deze aarde
En haar vrucht laten dragen.
Die niet zonder angst en verdriet
Maar wel met vastberadenheid
trouw zijn aan hun hoop
En aan de mensen met wie zij op weg zijn
Gaat de weg verder
Kan God zijn zegen schenken
Aan deze aarde
En haar vrucht laten dragen.
Amen
