28 augustus 2022
Gemeente van Jezus Christus,
Als ik het mezelf makkelijker had willen maken voor deze kerkdienst, dan had ik beter andere Bijbelteksten kunnen kiezen. Psalm 150 is bijvoorbeeld veel makkelijker te verbinden met het jubileum van een organist: ‘Loof hem met hoorngeschal, loof hem met snaren en fluit, alles wat adem heeft, loof de Heer.’ Nou Christine op het orgel doet toch regelmatig haar best om ons zover te krijgen.
In plaats daarvan lieten we ons inspireren door het nummer ‘Angels’ van Robbie Williams. Het is een nummer dat Christine raakt en belangrijk voor haar is zo vertelde zij mij. Het gaat over iemand die het niet makkelijk heeft, maar toch weet dat er ergens een bron van liefde is die niet zal verdwijnen. ‘Dwars door alles heen, biedt ze me bescherming, liefde en genegenheid’ zo begint het refrein. Toen ik studeerde woonde ik in Amsterdam Vensepolder, vlak bij de Arena. Soms konden we meegenieten van de concerten die er gehouden werden omdat de andere concertzalen er toen nog niet waren. Ik kan jullie vertellen dat dit refrein, toen Robbie Williams optrad, woordelijk te verstaan was en zelf buiten het stadion voor kippenvel zorgde.
Het nummer haakt aan bij vele mensen omdat we allemaal wel eens een engel nodig hebben in ons leven. Een onvoorwaardelijke bron van liefde en genegenheid. Liefde die er is ook als wij zelf in de put zitten of er een zooitje van maken. Een bron van levensadem en -kracht die we allemaal wel eens voelen, maar waar we niet altijd een verklaring voor kunnen vinden.
Het nummer haakt aan bij vele mensen omdat we allemaal wel eens een engel nodig hebben in ons leven. Een onvoorwaardelijke bron van liefde en genegenheid. Liefde die er is ook als wij zelf in de put zitten of er een zooitje van maken. Een bron van levensadem en -kracht die we allemaal wel eens voelen, maar waar we niet altijd een verklaring voor kunnen vinden.
Angels, engelen
In de Bijbel komen ze ook voor. Ze zijn geen mensen, maar ook geen goden. Ze zweven er tussenin en worden vooral beschreven als Gods boodschappers. Het is opvallend hoe terughoudend de hele Bijbel er eigenlijk in is om het over engelen te hebben. De meeste engelen komen nog voor in het laatste Bijbelboek, de Openbaringen van Johannes. In dat boek heeft Johannes vele visioenen met hemelse scènes waar talloze engelen in voor komen. Samen met alle gelovigen zingen ze God de lof toe.
Verder lezen we vooral over engelen in de vorm van ontmoetingen. Denk aan de aankondiging van Jezus’ geboorte aan Maria, de engelen die na de opstanding bij Jezus’ graf zitten of Cornelius die de opdracht krijgt om Petrus in zijn huis te ontvangen. Stuk voor stuk zijn het ontmoetingen waarbij de hemel even de aarde lijkt te raken. Er is iets te vertellen en daarvoor is het nodig dat de hemel deze mens even recht in de ogen kan kijken.
Verder lezen we vooral over engelen in de vorm van ontmoetingen. Denk aan de aankondiging van Jezus’ geboorte aan Maria, de engelen die na de opstanding bij Jezus’ graf zitten of Cornelius die de opdracht krijgt om Petrus in zijn huis te ontvangen. Stuk voor stuk zijn het ontmoetingen waarbij de hemel even de aarde lijkt te raken. Er is iets te vertellen en daarvoor is het nodig dat de hemel deze mens even recht in de ogen kan kijken.
Met dat in ons achterhoofd horen we opnieuw die woorden uit Hebreeën: ‘Houd de onderlinge liefde in stand en houd de gastvrijheid in ere, want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen.’
De schrijver zal hierbij vast gedacht hebben aan die ene ontmoeting uit Genesis. De ontmoeting waarbij Abraham in de schaduw zit op het heetst van de dag en opeens drie mannen aan ziet komen lopen. Hij ontvangt ze gastvrij en royaal, zonder te weten wie deze mannen zijn. Pas na een uitgebreide maaltijd blijkt het God zelf te zijn met twee van zijn engelen. Zonder het te weten heeft Abraham God zelf ontvangen gastvrij en vol liefde.
De schrijver zal hierbij vast gedacht hebben aan die ene ontmoeting uit Genesis. De ontmoeting waarbij Abraham in de schaduw zit op het heetst van de dag en opeens drie mannen aan ziet komen lopen. Hij ontvangt ze gastvrij en royaal, zonder te weten wie deze mannen zijn. Pas na een uitgebreide maaltijd blijkt het God zelf te zijn met twee van zijn engelen. Zonder het te weten heeft Abraham God zelf ontvangen gastvrij en vol liefde.
Voor de schrijver van het Hebreeënboek is dit geen eenmalige gebeurtenis, maar kan dit vaker gebeuren. Kan er zomaar een moment zijn dat een hele gewone ontmoeting met een heel gewoon mens uitgroeit tot iets veel groters. Dat kan je niet regisseren, je kan het niet maken of afdwingen. Het enige wat je kan doen is open staan voor de mogelijkheid.
De houding die daarbij past omschrijft hij met twee woorden: Filadelphia en Filoxenia. Filadelphia bestaat uit de woorden fila, wat liefhebben betekent en delphos is broerder of zuster. Het gaat over onderlinge liefde die gevraagd wordt. De ander zien als een naaste om van te houden. Het andere is Filoxenia. Dat kennen we in het Nederlans niet maar wel het tegenovergestelde, xenofobie. Dat betekent angst voor het onbekende. Maar in ontmoetingen vraagt de schrijver van het Hebreeënboek dus om filoxenia, liefde voor het onbekende of de onbekende. Makkelijker vertaald met gastvrijheid. In de ontmoeting met vriend en vreemde staat liefde dus voorop. Met die houding, in plaats van bijvoorbeeld wantrouwen, hebben velen zonder het te weten engelen ontvangen zo stelt hij.
De houding die daarbij past omschrijft hij met twee woorden: Filadelphia en Filoxenia. Filadelphia bestaat uit de woorden fila, wat liefhebben betekent en delphos is broerder of zuster. Het gaat over onderlinge liefde die gevraagd wordt. De ander zien als een naaste om van te houden. Het andere is Filoxenia. Dat kennen we in het Nederlans niet maar wel het tegenovergestelde, xenofobie. Dat betekent angst voor het onbekende. Maar in ontmoetingen vraagt de schrijver van het Hebreeënboek dus om filoxenia, liefde voor het onbekende of de onbekende. Makkelijker vertaald met gastvrijheid. In de ontmoeting met vriend en vreemde staat liefde dus voorop. Met die houding, in plaats van bijvoorbeeld wantrouwen, hebben velen zonder het te weten engelen ontvangen zo stelt hij.
Het kunstwerk op de voorkant heeft met deze tekst te maken. We zien een hoop mensen en uit de menigte steken twee engelenvleugels. Het is niet te zien van wie ze zijn, maar het is duidelijk dat er een engel onder deze mensen is. Misschien maakt het ook niet uit precies te weten wie de engel is, want het kan een ieder van hen zijn.
Het is een detail uit dit kunstwerk van Timothy Schmalz getiteld ‘Angels Unawares’. Nu zien we opeens dat de mensen op een boot staan. Het kunstwerk is gemaakt bij tekst over het ontvangen van engelen en geplaatst in de context van de vluchtelingen. Te midden van vluchtelingen uit hele diverse tijden, samengepakt op een bootje, zien we engelenvleugels er bovenuit steken. Paus Franciscus onthulde het op het Sint-Pietersplein op 29 september 2019, de 105de werelddag van de migrant en de vluchteling. Door het daar een plaats te geven, wilde de paus iedereen herinneren aan de evangelische opdracht van de gastvrijheid.
Het is een detail uit dit kunstwerk van Timothy Schmalz getiteld ‘Angels Unawares’. Nu zien we opeens dat de mensen op een boot staan. Het kunstwerk is gemaakt bij tekst over het ontvangen van engelen en geplaatst in de context van de vluchtelingen. Te midden van vluchtelingen uit hele diverse tijden, samengepakt op een bootje, zien we engelenvleugels er bovenuit steken. Paus Franciscus onthulde het op het Sint-Pietersplein op 29 september 2019, de 105de werelddag van de migrant en de vluchteling. Door het daar een plaats te geven, wilde de paus iedereen herinneren aan de evangelische opdracht van de gastvrijheid.
Christine en ik hadden het niet zo bedacht toen we weken geleden met deze dienst bezig waren en bij dit beeld terecht kwamen. Dit kunstwerk maakt de boodschap van die oude Bijbelwoorden zó actueel. Na deze week kunnen we bij dit beeld niet heen om onze eigen crisis met vluchtelingen in ons eigen land. Als je hoort over de toestanden in Ter Apel dan breekt mijn hart. Het moet toch niet kunnen dat we mensen die in veel gevallen opzoek zijn naar een beetje geluk en een veilig leven voor zichzelf en hun gezin, zo ontvangen worden.
Tegelijk zien we ook de andere kant en voelen we die misschien wel in onszelf of in onze eigen omgeving. Gastvrijheid is mooi, maar kan dat als het water je bijvoorbeeld aan de lippen staat door de hoge energieprijzen of je bijvoorbeeld geen huis kunt vinden door de woningcrisis. Esther Scheer, predikant in Tubbergen, gaf daar deze week een mooi interview over in het ND. Rondom de discussie rond het vluchtelingenhotel in Albergen liet zij nuance horen en bleek dat zij oog had voor de zorgen en moeiten van de mensen. Zij zag het protest mede als een noodkreet. Ze had het over hoop en over gastvrijheid die er wel was, maar niet in de media kwam.
Tegelijk zien we ook de andere kant en voelen we die misschien wel in onszelf of in onze eigen omgeving. Gastvrijheid is mooi, maar kan dat als het water je bijvoorbeeld aan de lippen staat door de hoge energieprijzen of je bijvoorbeeld geen huis kunt vinden door de woningcrisis. Esther Scheer, predikant in Tubbergen, gaf daar deze week een mooi interview over in het ND. Rondom de discussie rond het vluchtelingenhotel in Albergen liet zij nuance horen en bleek dat zij oog had voor de zorgen en moeiten van de mensen. Zij zag het protest mede als een noodkreet. Ze had het over hoop en over gastvrijheid die er wel was, maar niet in de media kwam.
Die oproep tot gastvrijheid is zo makkelijk gedaan. Het klinkt zo mooi, het mogelijk ontvangen van engelen. Alleen ervaren we weer eens opnieuw hoe ingewikkeld en radicaal het is wat er hier van ons gevraagd wordt. Dit is niet iets wat je zomaar even doet, maar wat een bewuste levenshouding van je vraag, waarbij je soms gewaagde keuzes durft te maken.
Net zoals de verhalen van Jezus in het evangelie, waar hij zoals we lazen de gevestigde ideeën overhoop gooit. Durf nederig te zijn zegt hij tegen de elite waar hij mee aan tafel zat, kritisch en onbevreesd. Aan het uiteinde van de tafel zitten net zulke interessante gasten met mooie verhalen als in de buurt van de gastheer. Nodig juist die mensen uit die niets voor je terug kunnen doen. Daar zijn misschien wel de meeste engelen te vinden.
Dat is de weg van Gods rijk van vrede en voorspoed voor allen. De weg van gastvrijheid en liefde, waarop Jezus voorop gaat. Een weg die wij ook uitgenodigd te wandelen zodat wij engelen ontmoeten of misschien zelf wel een engel zijn voor anderen. Het is zeker niet de weg van de minste weerstand, dat mogen we eerlijk erkennen. Maar het is wel de weg van de toekomst, niet alleen voor onszelf, maar voor iedereen met wie we deze wereld delen.
Net zoals de verhalen van Jezus in het evangelie, waar hij zoals we lazen de gevestigde ideeën overhoop gooit. Durf nederig te zijn zegt hij tegen de elite waar hij mee aan tafel zat, kritisch en onbevreesd. Aan het uiteinde van de tafel zitten net zulke interessante gasten met mooie verhalen als in de buurt van de gastheer. Nodig juist die mensen uit die niets voor je terug kunnen doen. Daar zijn misschien wel de meeste engelen te vinden.
Dat is de weg van Gods rijk van vrede en voorspoed voor allen. De weg van gastvrijheid en liefde, waarop Jezus voorop gaat. Een weg die wij ook uitgenodigd te wandelen zodat wij engelen ontmoeten of misschien zelf wel een engel zijn voor anderen. Het is zeker niet de weg van de minste weerstand, dat mogen we eerlijk erkennen. Maar het is wel de weg van de toekomst, niet alleen voor onszelf, maar voor iedereen met wie we deze wereld delen.
‘Houd de onderlinge liefde in stand en houd de gastvrijheid in ere, want zo hebben sommigen zonder het te weten engelen ontvangen.’ Zoals Christine niet alleen nieuwe, maar soms eeuwenoude muziek tot leven brengt in haar spel, zo klinken ook deze eeuwenoude woorden als een boodschap voor deze tijd voor ons leven. Want als we goed luisteren en kijken zijn engelen misschien wel dichterbij dan we denken.
Amen
Amen
