Gemeente van Jezus Christus, lieve mensen,

Zoals we al gemerkt hebben is Psalm 117 muzikaal gezien voor velen een inspiratiebron geweest. De hoeveelheid verschillende versies is bijna niet meer te tellen. In de beeldende kunst is dit anders, kom je weinig tegen rond deze Psalm.

Wel kwam ik afgelopen week deze foto tegen op een Joodse website bij een artikel over Psalm 117. Het beeldverbod wordt in het jodendom vrij strikt genomen, dus je zult niet snel menselijke figuren tegenkomen. Er worden andere manieren gevonden om met beelden de woorden van de Eeuwige extra kracht bij te zetten. Een goed voorbeeld is het prachtig versieren van tekstboeken.
Dit is hiervan een voorbeeld. We zien hier Psalm 117 als Hebreeuwse tekst. We dienen het dus van rechts naar links te lezen, te beginnen bij het woord Halleloe. Twee regels zijn het maar, maar met diepblauw en bladgoud is het prachtig versierd.

Het komt uit een Haggada. Deze versie is te vinden in Zürich en is waarschijnlijk rond 1870 gemaakt. Een Haggada is een soort liturgieboekje dat gebruikt wordt gedurende het Pesachfeest. Tijdens de sederavond wordt de uittocht uit Egypte gevierd met een maaltijd vol teksten, vaste gebruiken en rituelen. Psalm 117 en de omliggende Psalmen vormen een vast onderdeel van deze avond. Door dit boekje met teksten en liturgische aanwijzingen kon de eigenaar de hele avond mee vieren.

Tijdens deze avond, waarin Gods bevrijdende handelen gevierd wordt, worden dus lofliederen gezongen. Dat is namelijk wat Psalm 113 t/m 118 zijn, lofliederen voor God. Ze worden ook wel de Hallelpsalmen genoemd. Het Hebreeuwse woord Hallel betekent loven of prijzen. Er achteraan komt regelmatig nog het achtervoegsel jah, een verwijzing naar de onuitgesproken Godsnaam. Hallel-jah, prijs de Heer, of te wel Halleluja.
Het hallel, de lofprijzing vormt het begin én het einde van Psalm 117.

De Psalm zelf geeft geen reden waarom God geprezen moet worden. De omliggende Psalmen spreken daar wel over. Zo zingt Psalm 116 vers 13: ‘ik zal de beker van bevrijding heffen, de naam aanroepen van de Heer’. Psalm 118 zingt: ‘de rechterhand van de Heer doet machtige daden’. Als je dan bedenkt dat deze liederen onder andere gezongen worden op de avond dat de bevrijding uit Egypte gevierd wordt, dan voel je hun zeggingskracht. Dit mogen we nooit vergeten, zo zingen ze, dat onze God een God van vrijheid, trouw en liefde is. Dat is Hij niet eenmalig, maar keer op keer.
De geleerden zijn het er namelijk over eens dat dit lied waarschijnlijk geschreven is in de tijd na de ballingschap in Babylonië. Opnieuw bevond het volk van God zich in een vreemd land, onder een vreemde macht. Om hun gevoel woorden te geven, nu ze teruggekeerd waren naar Jeruzalem, beschreven de zangers in de tempel niet de recente ballingschap, maar grepen ze terug naar nog langer geleden. Naar de tijd in Egypte toen ze op weg gingen naar de vrijheid en Gods machtige handelen ervaren hadden. Wat daar en toen met hun voorouders gebeurd was, hadden zij ook meegemaakt zo was hun ervaring.
God had opnieuw laten zien dat hij trouw is aan de belofte die hij ooit lang geleden aan Abraham heeft gedaan. Hij laat zijn volk nooit in de steek en via het volk van Abraham laat God zien hoe groot zijn trouw en liefde voor de hele wereld is.
Je kan niet in het luchtledige liefhebben. Zij wordt zichtbaar en tastbaar in relaties die je aangaat. Dat geldt voor jou en mij, voor mensen in het algemeen, maar zeker ook voor God. Gods bijzondere band met Israël is niet bedoeld om buiten te sluiten, maar juist om als levend voorbeeld voor de rest van de wereld te dienen. Zo wil God zijn voor ons en voor iedereen.

Fundament voor de relatie die God met mensen aangaat is zijn overstelpende, standvastige liefde en zijn eeuwige trouw. Chesed en Emet, een duo dat vaker voorkomt. Willem Barnard, een bekende moderne liedschrijver binnen de kerk, noemt dit woordpaar een tweeling. Onafscheidelijk zijn ze. Ze hebben elkaar nodig en vullen elkaar aan. We hebben er de afgelopen tijd over gehoord in de verhalen over Ruth, Naömi en Boaz. Spreuken 3 doet de aanbeveling om liefde en trouw om je als te winden en in je hart te schrijven. Zo belangrijk zijn ze in een mensenleven, maar ook voor God.
Zijn liefde en trouw worden zichtbaar in zijn bevrijdende handelen in Egypte en talloze andere Bijbelverhalen. Keer op keer wordt verteld hoe God ontzettend boos kan worden en verdrietig kan zijn om mensen die hun eigen weg menen te moeten kiezen. Ook Psalmdichter David heeft dat persoonlijk ervaren, toen hij over de scheef ging met Batseba. Maar nog veel vaker horen we dat God ondanks dat niemand laat vallen. God liet David niet los, zocht het volk op in haar ellende in Egypte en nam iedere keer het initiatief om de relatie te herstellen. Zo groot is Gods liefde en trouw.

‘Loof de Heer, volken op aarde,
Prijs Hem, naties overal.’

Die boodschap van Gods liefde en trouw is bedoeld voor de hele wereld. Vandaar de oproep van de Psalmdichter aan de hele aarde en alle volken om God te loven. De hele wereld mag mee profiteren van Gods liefde en zegen. Dat besef is er al als er verteld wordt over Gods belofte aan Abraham, maar groeit meer en meer. In Psalm 96 is de oproep aan heel de aarde om God te loven. Psalm 100 vraagt heel de aarde om God te dienen en heeft het over zijn liefde en trouw. Ons lieddichter is dus in goed gezelschap met zijn universele blik.
Dat is precies wat Paulus ervan begrepen heeft als hij Psalm 117 citeert in zijn brief aan de gemeente in Rome. Een brief waaruit duidelijk wordt dat er in de gemeente heel veel gedoe is over wie erbij mag horen en wie niet. Paulus was zeer thuis in de Thora zo blijkt maar opnieuw. Verschillende Psalmen en profetieën citeert hij om zijn punt kracht bij te zetten: ‘Aanvaard elkaar daarom ter ere van God, zoals Christus u heeft aanvaard.’
Joden en heidenen vormen samen de gemeente van Jezus Christus. Vandaag de dag kunnen we er willekeurige andere groepen voor invullen. Zeker in een tijd waarin de verschillen tussen mensen toenemen en mensen meer en meer tegenover elkaar komen te staan. Arm en rijk, jong en oud, gast of oud-gediende in de kerk, sámen mogen we God loven en prijzen. Iedereen mag meedoen.
Daarmee geeft Paulus nog weer een nieuwe lading aan deze oude woorden, waaronder dus ons lied. Bij Paulus zingt de geschiedenis van Jezus ten volle mee. Zonder af te doen aan zijn joodse wortels. Een goed voorbeeld van hoe met een christelijke blik sommige oude teksten nog weer een andere betekenislaag krijgen.

Hoeveel woorden heb je nodig om de diepte van een lied van 15 woorden uit te leggen? Een heleboel zo blijkt. Het is een magnifieke samenvatting van een grootse boodschap. Namelijk dat Gods liefde en zijn trouw geen grenzen kent en voor iedereen bedoeld is. Dat keer op keer Hij die liefde en trouw heeft laten zien.

Daarom stemmen wij vandaag in met die lof, die al eeuwen klinkt.
Met een lof om de momenten dat wij zelf Gods liefde en trouw hebben ervaren.
Wij prijzen God om al die andere gelovigen die hun verhaal hebben verteld in al hun eerlijkheid.
Omdat zo tot leven komt dat dit geen geschiedenis is, maar een levend en uiterst actueel gebeuren
Dat zich keer op keer in de levens van mensen herhaalt
Omdat Gods overstelpende liefde en eeuwige trouw uitgaat naar ieder schepsel op aarde.

Amen