5 augustus 2007
ds. Wim Lamfers
Dienst 5 augustus 2007:
Lezing uit de wijsheidsliteratuur: Prediker 2:4-11
Evangelielezing: Lukas 12:13-21
Je kunt zo druk zijn met je werk, dat je leven voorbij vliegt zonder dat je aan leven bent toegekomen. Je kunt een heleboel geld verdienen, maar geen tijd hebben om het uit te geven en ervan te genieten, omdat de agenda altijd vol staat en je jezelf geen tijd gunt voor zaken buiten het werk. Je kunt zo druk zijn met plannen, dat het heden je tussen de vingers door glipt. Je bent altijd maar bezig met morgen, met straks, maar daardoor kom je niet toe aan hier en nu, aan vandaag van het leven genieten. Je werkt altijd, druk als je bent voor een nog betere toekomst, maar je komt niet aan jezelf toe. De toekomst als vette worst, die je jezelf voorhoudt. En maar achter die vette worst aan rennen. Altijd druk, altijd gejaagd, met het oog op … zoiets vaags als ‘de toekomst’. Maar er is niet altijd toekomst voor iedereen… Magere Hein is oersterk, komt vaak onverwacht. Als je dat beseft, eindelijk doorhebt, is het vaak te laat.
Is de toekomst, is het leven wel zo maakbaar als alom wordt gesuggereerd? Kom je altijd uit bij wat je voor ogen heeft gestaan of loopt het leven toch anders, pijnlijk anders? Er blijken een heleboel onzekere factoren in het leven te zijn, waar de reclamemakers en de financiële planners NIET over spreken. Over valse voorlichting gesproken… Prediker heeft WEL oog voor die onzekere factoren en zegt het daarom keihard, ontnuchterend. Wie niet beseft dat gezondheid niet te koop is, ziet die onzekere factoren niet, jakkert maar door, denkt dat hij de toekomst zelf in de hand heeft. Alsof wij de beschikking zouden hebben over de tijd… Als je in die waan verkeert, wil je van alles hebben. Maar wat heb je in wezen? Ben je wel aan het wezenlijke van het leven toegekomen of glipte juist DAT je door de vingers?
Hoe vaak staan wij even stil bij wat echt goed voor ons is? Hoe vaak denken we echt na? Of hebben we ook daar geen tijd voor, komt het woord ‘bezinning’ niet voor in ons woordenboek? Dan moet Jezus ons er bij de haren bijslepen en ons tot bezinning BRENGEN; als dat lukt tenminste. Je kunt alles kopen, alles hebben, maar je leven wordt nooit je bezit, want je levensduur kan je NIET plannen, tijd is NIET te koop, ook al proberen we aan alle kanten tijd te winnen. Krampachtig proberen we tijd vrij te maken voor onszelf. Maar noch met behulp van een agenda noch een computer noch een cursus tijd plannen hebben we meer tijd voor onszelf gecreëerd, veeleer minder… De laptop mee op vacantie wordt normaal, terwijl het gekkenwerk is. Altijd bereikbaar, nooit een moment voor jezelf, behalve op de t.v. reclame. Triest, intriest. Wat een verloren tijd, al die werktijd.
De tijd glipt ons door de vingers en daarmee het goede leven. We kiezen steeds weer voor meer geld, terwijl onze koopkracht al dertig jaar lang niet echt toeneemt. Maar toch kiezen we niet voor meer vrije tijd, voor minder werken, voor een 32-urige werkweek, terwijl alles vastloopt door gebrek aan tijd: de opvang van de kinderen, we zitten elke dag vast in de file, we hebben nooit tijd. Is dat leven? Of is dat niet meer dan een stress creërende vorm van overleven? Wie alleen maar bezig is met overleven komt niet aan leven toe, neemt nooit de tijd voor zichzelf, buiten een paar te korte vacanties om. Wij worstelen voortdurend met tijdgebrek en zijn altijd alleen maar bezig met zoiets vaags als ‘de toekomst’. Houden we onszelf niet voor de gek? luidt de vraag die Prediker en Jezus ons voorhouden. Nog meer, nog groter. Maar IS dat wel wezenlijk meer of LIJKT het alleen maar meer en IS het in wezen minder? Aan de droom van ons allen waar de reclame zo slim op inspeelt – eindelijk rust, lekker eten en drinken, prinsheerlijk genieten – kwam die arme rijke man niet toe. Het bleef een droom…
En wat is DAT dan: rijk zijn in God? Volgens Bonhoeffer is dat rust en stilte; niet het jachtige van de krant en de t.v., niet dat wat vlug voorbijgaat, maar dat wat beklijft: een goed boek en mooie muziek. Meditatie en gebed, een goed boek, mooie muziek, een mooie wandeling, meer heeft een mens niet nodig als dagelijks brood, als gezonde voeding voor een gezond lichaam en voor een inspirerend leven, een leven dat meer is dan overleven. Zolang we DIE waarden niet uit eigen ervaring kennen komt er van normen en waarden weinig terecht, hanteren we verkeerde normen en waarden. Maar daarover hoor ik uit Den Haag niets; wel over meer geld hiervoor en meer geld daarvoor. Maar zijn dat wel WEZENLIJKE investeringen, investeringen die vruchten afwerpen, tot een goed leven leiden? Of zijn dat alleen maar nog grotere schuren? geen verrijkingen voor het goede leven…
God zegt tegen alles wat ons leven niet wezenlijk verrijkt: het stelt als puntje bij paaltje komt niets voor. Gebakken lucht, meer is het niet. Een leven zonder muziek: wat een leegte! Een leven zonder herrie en zonder Hilversum 3: wat een verrijking! Tijd voor jezelf nemen: wat een verademing! Een jachtig bestaan: zonde van de tijd die Ik, God, je geef. Zo druk bezig zijn met voor jezelf schatten verzamelen dat je aan God en daarmee aan het ware leven voorbij leeft is zonde van je tijd; tevergeefs geleefd, lucht. Prediker zucht ervan, omdat men niet aan de wezenlijke behoeften van lichaam en geest toekwam. In het leven kwam men niet toe aan vervulling, aan een goede invulling van het leven, laat staan aan levenskunst. Dat stemt Prediker droevig, ja sceptisch. Bij Prediker klinken harde, ontnuchterende woorden, in de hoop ons wakker te schudden.
Prediker, Jezus en Bonhoeffer zijn voor ons op zoek naar de kunst een goed leven te leiden, op zoek naar een beter ingevuld bestaan. Daarom waarschuwen zij ons. Kijk uit, je leven is zo voorbij! Je kunt het maar één keer beter doen. Grijp die kans, voordat het te laat is! Het zou zonde zijn als je slechts met lege handen zou overblijven. Daar is het leven te kostbaar voor. Maak er daarom iets moois, een Godsgeschenk van. Tijd van leven is een kostbaar geschenk. Ga er dus zorgvuldig mee om.
Het eerste stukje levenskunst dat Jezus en Bonhoeffer ons daartoe leren is de tijd nemen om even tot bezinning te komen en je af te vragen ‘waar ben ik mee bezig?’, is dat wel goed voor mij?’ en ‘waar wil GOD dat ik mij aan wijd, mij mee bezig houd?’. Ons geregeld DIE vragen stellen, opdat wij geen tijd verspillen en vooral niet ons leven nodeloos verdoen met werken, werken, werken, hollen, hollen, hollen. Wat een hol bestaan! Daartegenover stellen Jezus en Bonhoeffer tijd voor bezinning, de tijd nemen om tot bezinning te komen om je leven zinvol in te vullen, dat alles als levenskunst, om van ons leven iets goeds te maken, iets dat ook in GODS ogen de moeite waard is. Jezelf de vraag durven stellen: ‘levert waar ik mee bezig ben wel iets goeds op, is al dat gezwoeg wel de moeite waard, meer dan lucht?’ En dan de moed van het geloof hebben om, indien nodig, de koers van je levensboot te verleggen. Want daar is moed voor nodig, om niet doelloos rond te dobberen, maar op koers te blijven. Dat is al moeilijk genoeg.
Salomo had keihard gewerkt. Dientengevolge bezat hij alles wat je hartje maar kan wensen. Maar was hij ook gelukkig? Ondanks al zijn rijkdom zit hij niet goed in zijn vel, reageert hij cynisch, verbitterd. Overvloed en toch onbehagen. Triest als een mens zo moet terugkijken op het leven. Om dat te voorkomen vragen Jezus en Bonhoeffer van ons tijdig tot bezinning te komen, het leven geen sleur te laten worden. Jezus en Bonhoeffer gebruiken daartoe de klassieke hulpmiddelen van gebed en meditatie. Niet doorhollen, maar tijdig even stilstaan bij waar je mee bezig bent. Niet de blik op oneindig, maar hier en nu bewust leven, door de dingen in het licht van God te zien, in het licht van ZIJN richtlijnen voor een gezegend bestaan. Amen.
